رضا محمدی- کارشناس ارشد مهندسی نقشه برداری

سقزرووداو- با شیوع و تکثیر اپیدمی ویروس کرونا در سطح کشور، استان کوردستان نیز از پیامدهای مخرب اقتصادی و معنوی این ویروس بی بهره نبوده و شهرستان سقزنیز به عنوان دومین شهر این استان از لحاظ وسعت و جمعیت شهری، کماکان در صدر آمار مبتلایان و جانباختگان این ویروس بی رحم قرار داشته تا جایی که اقدامات و واکنش سریع مدیران دولتی این شهر در مبارزه با این ویروس را به دنبال داشته است. کووید-۱۹ بیشترین آسیب اقتصادی را به روزمزد بگیران، کارگران و کولبران که آمار بالای مشاغل در این شهر را تشکیل می دهند، متوجه ساخته است.

این دوشنبه مانند دوشنبه های گذشته، دو ساعت اول کلاس میزبان درس بنده بودند، بعد از گذشت ربع ساعت از شروع کلاس، صدای تَق تَق دَر در فضای کلاس پیچید، با باز کردن گوشه ای از در کلاس، فوراً ریبوار پشت دَر سرش را به پایین انداخت، سلام آقا، اجازست!؟ ببخشید تو رو خدا…! بنده نیز با سکوتی معنادار با چرخش سر و گردن به سمت داخل کلاس، اجازه ورود به کلاس رابه او دادم. زنگ تفریح بصدا درآمد. ریبوار؛ بیا اینجا ببینم!بله آقا…! ازش چرایی تأخیرات همیشگی رو پرسیدم. ریبوار: آقا اجازه بخدا شبا دیر می خوابم! در حالی که دست به جیب و پا جفت کرده اسیتاده بود، چشمانش را از صورت من به سمت کفش های مندرس شده اش دوخت و با چهره ای مشوش و چشمان کوچک شده  بالاخره بغضش را شکست و جریان رو برام تعریف کرد؛ از خانواده و بخصوص پدرش برایم گفت که با توجه به کهولت سنی اش حدود ۷ ماه است که چشمان پدرش کم بینا شده و جسماً از کار افتاده و کارفرما دیگر مثل قبل، کار ساختمانی به او ارجاع نمی دهد.  از آن زمان به بعد تأمین مخارج خانواده ۵ نفریشان برعهده ی ریبوار که تنها پسر خانواده است و مادرش نیزکه  به نظافت منازل مردم مشغولاست، می باشد. گفت که اکثر اوقات بعد از اتمام کلاس، همراه دایی اش به کوه های منطقه “سرشیو” رفته و مشغول کولبری و تحویل گرفتن بار می شود.

در وسط حرفاش بود که با لبخندی ملیح سرش رو بالا آورد و با شادمانی بسیار از رضایت شغلی اش در این مدت که مصادف با ایام انتخابات و پیدا نبودن و عدم سخت گیری مأموران گشتی و کالا قاچاق بود، حرف می زد. خوشحالی و امیدواری  بیشتر او حاکی از تعطیلی مدارس در این یکی دو هفته مانده به آخرسال و مشغول شدن به دستفروشی در شهرستان بانه با وجود مهمان های نوروزی، در روزهایی که همراه دایی اش به مرز جهت تحویل و حمل بار نمی رفت. این ها امید و آرزوهای ریبوار ۱۵ ساله سقزی و صدها روزمزد بگیران و کارگرانی بود که چشم های امید خود و خانواده شان را به رونق و درآمدزایی شغلی بیشتری در این ایام و اواخر سال دوخته بودند، غافل از آنکه مهمان ناخوانده ای به نام “ویروس کرونا” او و هزاران نفر از همشهریانش با شرایط مشابه معیشتیرا گرفتار و خانه نشین می نماید و برکت را از سفره روزانه آنان می رباید.

در صدر قرار گرفتن شهرستان سقز از لحاظ مبتلایان به ویروس کرونا در غرب کشور!

در پی انتقال و شیوع اپیدمی ویروس کرونا به ایران به عنوان سومین کشور قربانی و مبتلایان به این ویروس پس از چین و ایتالیادر سطح جهان، کماکان کووید-۱۹ در اکثر استان ها و شهرهای کشور بی رحمانه می تازد و هر روز آمار و ارقام جدیدی به قربانیان اضافه می گردد.  نظر به آمارهای رسمی از بین استان های کشور، استان کوردستان نیز  در دو هفته پیک شیوع این ویروس جزء ده استان با آسیب پذیری و ریسک پذیری بالا در سراسر کشور بوده و از این بینشهرستان سقز در ۲۰ روز اخیر با بیشترین آمار تعداد فوتی ها  و مبتلایان هم به صورت روزانه و هم هفتگی،  اولین رتبه وخامت و خطرپذیری جدیویروس کرونا را هم در سطح استان و هم در غرب کشوربه خود اختصاص داده، تا جایی که آمار بالای دو شهرستان سقز و بانه در کل استان کردستان خود موجب در صدر قرارگرفتن این استان از لحاظ تعداد موارد ابتلا و جانباختگان نسبت به استان های همجواری چون زنجان،کرمانشاه و همدان شده است. فارغ از مشکلات، نگرانی ها و بحران هایی که در پی شیوع  این ویروس در دوهفته اخیر برای تمام اقشار این شهرستان به وجود آمده اما افزایش رشد نسبی روزانه و هفتگی مبتلایان و جانباختگان در شهرستان سقز با مقایسه جمعیت و وسعت شهری کمتر این شهرستان با مرکز استان و یا شهرهای با جمعیت بالاتر در استان های همسایه خود تأمل برانگیز و قابل بحث خواهد بود. برخی معتقدند مهمترین عامل افزایش نرخ مبتلایان و اتصال زنجیره وار و خوشه ای را می توان به حضور مهمان هایی از استان های قم و تهران در مراسم تعزیه خوانی خانواده ای سقزی بیان نمود، که به اتفاق نظر جمعی این مراسم را می توان اولین کانون با نرخ بالای شیوع و ابتلاگری به این ویروس در روزهای اولیه ابتلای این شهرستان به ویروس کووید-۱۹ به شمار آورد.

شایان ذکر است رفت و آمدهای بی رویه و بدون کنترل چوبداران سقزی بین دو شهرستان سقز و قم به واسطه مبادلات و خرید و فروش دام و طیور درروزهای اوج شیوع این ویروس نیزخود مزید بر علت اصلی شیوع و انتقال ویروس کرونا به شهرستان سقز بود.

موارد دیگر الگوی انتقال و گسترش این ویروس را می توان به سهل انگاری مدیران استانی و شهرستان یدر اطلاع رسانی به مردم اشاره کرد که در خوشبینانه ترین حالت این مورد احتمالاً به دلیل عدم مواجهت با چنین بحران اپیدمی در چند دهه اخیر درسطح کشور و حتی استان و نداشتن تجربیاتی در این خصوص از سوی مدیران کشوری و استانی بوده است.

مورد دیگر به عدم اقدام و واکنش سریع شورای اداری شهرستان نسبت به تصمیم گیری درخصوص قرنطینه سازی در روزها و هفته های اول و همچنین بازرسی و تب سنجی در مبادی ورودی و خروجی شهر در این روزهای فراگیری ویروس، باز می گردد که اتخاذ چنین تصمیماتی نیز احتمالاً به دلیل نبود اطلاع دقیق از آمار مبتلایان و شناسایی آن ها و یا نیاز به ابلاغیه های قانونی و دریافت مجوزهای کشوری و استانی را در آن موعد می طلبید.

دست کم گرفتن این ویروس توسط مردم و حضور مستمر و مداوم در سطح شهر و عدم باور عمومی به بی رحم بودن این ویروس نیز خود یکی از مهمترین علل شیوع این ویروس بوده، همچنین عدم توجه به هشدارها و عدم رعایت نکات پیشگیرانه و بهداشتی ازسوی مردم ناشی از نبود ساز وکار ارائه هشدارهای جدی، اطلاع رسانی و آگاه سازی خانواده ها به خصوص حاشیه های منفصل شهری نسبت به مسائل بهداشتی و نکات ایمینی از سوی مدیران بهداشتی و درمانی، نهادها،  فعالین مدنی و اجتماعی و… نیز از عوامل سرایت بی قید و بند این ویروس در سطح شهرستان سقز بوده است.

اگر چه در هفته اخیر فرمانداری این شهرستان تمهدیدات و اقدامات قاطعی از جمله تعطیلی بازار، صنوف، پاساژ و اماکن تجاری، تالارهای عقد و عروسی، گردشی نمودن بانک ها، مسدود نمودن مسیرهای گردشگری و تفرجی در روز جمعه، کنترل و بازرسی ورودی های شهر با کمک یگان های نظامی و مواردی ازین دست با هدف پرهیز از تجمعات غیرضروری و درنهایت قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا دراین شهرستان را اخذ نموده، اتخاذ این تصمیمات اگر چه با مقاومت جمعی از مردم سقزمواجه گردید، اما در نوع خود این چنین اقدامات و حرکات جسورانه جای تقدیر و ارج نهادن دارد. متأسفانه در پی این اقدامات تا کنون شهرستان سقز از لحاظ میانگین استانی مبتلایان به کووید-۱۹ کماکان در صدر آمار قرار دارد و هر روزه شاهد روند افزایشی و شیب تند نمودارهای شیوع در این شهرستان می باشیم. باید دید و منتظر ماند از یک سو اتخاذ چنین اقدامات صریح و قاطع دولتی و از سوی دیگر همکاری و مشارکت عمومی و مدنی مردم و پویش ها و نهادهای مدنی و اجتماعی در روزهای آتی و دراز مدت تا چه اندازه در تثبیت و روند کاهشی شیوع ویروس کرونا در این شهرستان تأثیز گذار خواهد بود.

نبود فرصت های شغلی، همواره خانواده های سقزی را با مشکلات و چالش هایی مواجه ساخته است

در ۱۲ ماهه گذشته استان کوردستان با نرخ تورم ۴۵/۲ درصد در میان ۵ استان اول کشور با بالاترین نرخ تورم قرارگرفته است. افزون برآن نرخ بیکاری اعلام شده که از سوی استانداری ۱۲/۵ درصد و ازسوی نمایندگان مجلس با تفاوت فاحش۴۰ درصد اعلام شده، در یک سال گذشته این استان را در رتبه سوم استان های با آمار بالای بیکاری کشور بعد از کرمانشاه و چهار محال و بختیاریجای داده است. فراهم نبودن زیر ساخت ها و عدم توسعه صنعتی، نبود کارخانجات تولیدی ناشی از نابرابری در امر سرمایه گذاری و عدم توجه دولت به این استان به نسبت دیگر استان های کشور، عدم وجود صنایع تبدیلی و خام فروشی معادن غنی استان، تحولات چشمگیر جمعیتی و بخصوص افزایش جمعیت جوانان جویای کار این استان، رشد بالای مهاجرت به داخل شهرها و … همواره مردمان این استان را با مشکلات درآمدی و ضرورت کسب شغل پیش رو ساخته است.

در این میان شهرستان سقز نیز به دلیل عدم برخورداری از منابع ذکر شده اقتصادی و نبود مجتمع ها و کارخانجات تولیدی، راکد ماندن و تعطیلی اکثر واحدها و بنگاه های زود بازده خصوصی، مهاجرت بی رویه و بیش ازحد روستاییان به داخل شهر و … بار و سنگینی نبود شغل و بیکاری را همواره بر دوش مردمانش گذاشته تا جایی که این شهرستان در اکثر آمارها دربین دیگر شهرهای استان در جایگاه دوم و یاسوم از لحاظ نرخ بیکاری قرار گرفته است. به دلیل مشکلات مذکور و با توجه به نبود فرصت های شغلی مطمئن و تعریف نشدن آن در این شهرستان، بناچار اکثر مردمان شهرستان سقز بخصوص جوانان به مشاغلی چون کارگری، مواجب بگیری، دست فروشی، کولبری و … روی آورده اند.

ضرورت و لزوم حمایت و توجه بیشتر دولت به مواجب بگیران در مناطق مرزی و کمتر برخوردار

همه گیری ویروس کرونا علاوه بر اثر گذاری و از رونق انداختن اکثر مشاغل،  بر این بخش از کسب و کار نیز بی تأثیرنبوده و این مشاغل کم برخوردار را از کلیه جهات تحت الشعاع قرار داده است. مشاغلی که صاحبان آن در شرایط عادی و قبل از شیوع این ویروس، صورت خود و خانواده هایشان را با سیلی سرخ نگه داشته و به کمترین دستمزد جهت امرار معاش روزانه اقناع می نمودند اکنون در این شرایط حاد و بحرانی کشور، چشم امید خود را به حمایت های دولتی و پویش های مدنی و اجتماعی دوخته اند. علاوه بر تصویب حمایت دولت تحت عنوان بسته های حمایتی برای اقشار کم برخوردار که کسب و کار آنان به واسطه شیوع کووید-۱۹ دچار ضرر و زیان شده، پویش ها و کمپین های اجتماعی نیز در ادامه این حمایت ها از قشر آسیب پذیر شهرستان سقز، در روزهای اطلاع از شیوع ویروس کرونا تشکیل و فعالیت های خیرخواهانه خودرا بصورت شبانه روزی دنبال نمودند. با توجه به وسعت و جمعیت شهری سقز تعداد این کمپین ها نسبت به استان ها و دیگر شهرها در نوع خود بی سابقه و در خور توجه بوده است. فعالیت های مثبت و خیرخواهانه این نهادهای مدنی و الگو پذیری جامعه از آن ها موجب شده تا صاحبان و موجران خانه ها، مغازه ها، پاساژها، مراکز فرهنگی و ورزشی و … از اجاره بهای ماهیانه خود امتناع نموده و یا استمهال نمایند.

جدا از حمایت های این کمپین ها به اقشار آسیب پذیر، آنچه در خورد توجه است، متأسفانه عدم حمایت و کمک دولت از اقشاری است که در این شهرستان و دیگر شهرهای مرزی کشور به مانند فرهاد و آزاد خسروی دو جوان از دست رفته کوه های ژالانه اورامانات در ماه های اخیر، با رفتن به کوهستان و مسیرهای صعب العبور به پیکار و جنگ با ادامه زندگی می روند و با کولبری کردن مرگِجان می خرند. در این روزها که مرزهای رسمی و غیر رسمی ایران به واسطه پیشگیری این ویروس مسدود و به حالت تعطیلی در آمده است، نبود نام و عنوان این قشر روز مزدبگیر در لیست مشاغل کم برخوردار مشمول بسته های حمایتی دولت در جایی که اکثر جوانان تحصیلکرده نان آور خانوار مناطق مرزی کشور به دلیل نبود فرصت های شغلی و درآمد ثابت از این راه کسب ارتزاق نموده، خود جای تأمل و تأسف دارد و این نوع از بی توجهی یه به این اقشار، مشکلات و نگرانی های آنان را در کسب معاش و رفع نیازهای روزانه شان بیش از پیش حادتر و بحرانی تر نموده است. امید است در این برهه از زمان و در این شرایط بحرانی کشور این قشر زحمت کش نیز به مانند سایر اقشار کم برخوردار مورد توجه و یاریگری از جانب دولت قرارگیرند و در قالب ارائه طرح های دو فوریتی و سه فوریتی از سوی نمایندگان این مناطق، برکت به سفره روزانه آنان بازگردد.