یعنی ما روزنامه نگاران با درک مشکلات و اذعان مسئولان به آن، هنوز برای بخش بزرگی از مشکلات و مطالبات، راه چاره اساسی پیدا ننموده ایم و تغییر ۱۳ دولت هم به برخی از آنها پایان نداده است.

لذا ضرورت حرکت روزنامه‌نگاری به سمت روزنامه نگاری حامی توسعه و روزنامه‌نگاری در خدمت توسعه، ضروری و آن، ژانری از روزنامه‌نگاری است که در تلاش است که اجتماع بر محدودیت‌ها و موانع داخلی غلبه کند. تسهیل فعالیت برای افزایش تجربه و رقابت، تقویت ساختار و ظرفیت گروه‌ها، ازمیان‌بردن موانع اجتماعی و محیطی و تقویت منابع و حمایت های محیطی از جمله رویکردهای آن است.

بر این اساس اگر تعریف توسعه را با معیار «مایکل تودارو» بسنجیم باید گفت که توسعه؛ مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق مردم و در کل، حرکت از وضع نامطلوب به سمت مطلوب و ارتقای سطح زندگی و تعالی ابعاد وجودی انسان ها ( فرهنگی و همکاران، ۱۳۹۵؛۱۰۰) است.

روزنامه نگاران در کوردستان نیز بایستی با محور؛ توانمندسازی افراد و ایجاد برابری و عدالت اجتماعی، واکاوی توسعه نیافتگی به دلیل عدم دسترسی به منابع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و تلاش برای افزایش دسترسی تمام افراد جامعه به منابع ابزاری، مادی، روانشناختی، فرهنگی، اطلاعاتی و تقویت شایستگی های فردی و گروهی، ارتقای مهارت های ارتباطی برای زندگی، تقویت مهارت های مهم در زمینه آگاهی و توانمندسازی سازمان ها و اجتماعات محلی کوشش کنند.

با این وجود برای تسهیل در این مهم و همگامی اقدام روزنامه نگاران، بایستی در حوزه سیاسی هم، توزیع دموکراتیک قدرت و افزایش مشارکت در تصمیم گیری ها، اتفاق بیفتد تا رسانه ها نیز رونق گیرند و در این شرایط، می توانند در توسعه نقشی واقعی بازی کنند. زیرا، رسانه ها در هر دوره ای، مینیاتوری از وضعیت سیاسی جامعه هستند که برای رسیدن به رهیافت مشارکت در توسعه، بایستی دموکراتیک سازی حوزه سیاسی را نیز نظارگره باشند زیرا اگر این اتفاق رخ ندهد، دولت ها در عمل به جای ارتباطات و روزنامه نگاری توسعه، به توسعه ارتباطات، روزنامه نگاری و رسانه ایی دست می زنند که در قدم بعدی بسیاری از آنها تبدیل به ابزار روابط عمومی خواهد شد ( ارکان زاده یزدی، ۱۳۹۵؛ ۸۸)

 

الف: روزنامه نگاری توسعه

این روزنامه نگاری در ابتدا به عنوان روزنامه نگاری حامی دولت و بعدها چون روزنامه نگاری ملت ساز، شرکای حکومت، کارگزار قدرت بخشی به ناتوانان، ناظر و محافظ شفافیت لقب گرفت ولی به دلیل بهره گیری از انواع روزنامه نگاری چون تحقیقی، وقت گیر بودن در پرداختن به مسائل و سوژه ها و اسیر زمان شدن روزنامه نگاران رونق چندانی نگرفت.

روزنامه‌نگاری توسعه؛ بر مردم و نیازهای آنان تأکید دارد، الزاماً گزارش مثبت از رویدادها نیست، فقط به موضوع‌های اقتصادی توجه ندارد، توجیه کننده برنامه‌ها و سیاست‌های دولت نیست و یک روزنامه‌نگاری عینی، تشریحی، تحقیقی و انتقادی است.

از دیگر ویژگی این نوع روزنامه‌نگاری، توجه بیشتر به فرایندها وموضوع مدار بودن است همچنین به عناصر خبر چرا و چگونه  توجه خاص دارد و در بین ارزش‌های خبری، اهمیت دربرگیری مهمترست.

بسیاری از روزنامه نگاران در کوردستان به دلیل زمان زدگی، بیشتر «خبرهای تشریفاتی»  که شامل خبرهای افتتاح برنامه ها می شود را پوشش می دهند این در حالی است که در زمان دیگر می توانند در خصوص تاثیرات این برنامه ها بر مردم و تاثیرات مدعا شده کندوکاو و واکاوی کنند.

گالتونگ و وینسنت، مهمترین اصول روزنامه نگاری توسعه را شامل؛ تهیه گزارش  از اتفاقات، حوادث و سازمان‌هایی که بر مردم تأثیر می‌گذارند، متعهد بودن به ارائه راهکار و انتقادهای سازنده و مهم‌ترین دستاوردهایی که ضروری است، دخالت دادن مردم در امر تولید و کنترل برنامه، ارائه راهکار و انتقادهای سازنده و دیدی واقعی نسبت به توسعه انسان می‌دانند.

ازدیگر نکات مورد بحث روزنامه‌نگاری توسعه، توجه به عنصر چه، توجه به مقوله توسعه پایدار، حرکت به سوی حرفه‌ای‌گرایی، وجود انجمن‌های صنفی قوی برای احقاق حقوق روزنامه‌نگاران، ایجاد شرایط مناسب روزنامه‌نگاری برای پیشرفت، اتخاذ و داشتن برنامه‌ریزی و راهبرد از سوی رسانه ها و داشتن مطالب تولیدی است. همچنین روزنامه‌نگاری توسعه نیازمند رشد مالکیت خصوصی است. دراین نوع روزنامه‌نگاری، یک اصل دیگر هم وجود دارد و آن این است که تا زمانی که رقابت بین رسانه ها برای افزایش مخاطبان و تاثیرگذاری مطالب، وجود ندارد و برخی از رسانه ها، دغدغه رقیب ندارند و به کمک یارانه و کمک‌های دولتی امرار معاش می‌کنند، نمی‌توان مفهوم روزنامه‌نگاری توسعه را درک کرد.

همنت شاه (۱۹۹۶) از پیشگامان این روزنامه نگاری  می نویسد: روزنامه‌نگاری توسعه متمرکز بر رفع نیازهای اساسی مردم، نظیر، تقویت مردم در بیان ارتباط و مدیریت توسعه و بهبود فقر و نابرابری می‌باشد.

روزنامه‌نگاری توسعه، دموکراتیک است و تاکید بر ارتباطات از «پایین به بالا» دارد. گزارشگری پایین به بالا منجر به انتشار اخباری نظیر عقاید و دیدگاه‌های مردم می‌شود همچنین این نوع روزنامه نگاری، تلاش‌هایی برای ارتقای اصلاحات و تشویق کنش اجتماعی است.

این نوع روزنامه نگاری به جای نخبگان به مردم عادی و بر فرایند توسعه محلی تاکید دارد، دخالت دادن و قدرت بخشیدن به افراد محلی را در اولویت قرار می دهد و در تلاش است تا منافع و نیازهای کشاورزان، زنان، کودکان، کهنسالان و اقلیت ها را برآورده کند ( محمدحسینی؛ ۱۳۹۰).

 

ب- نقش رسانه ها:

رسانه‌ها همواره باید با دقت و مسئولیت به ایفای نقش خود در فرآیند توسعه بپردازند تا از تأثیرات منفی آن جلوگیری شود و روند توسعه به‌طور مؤثر پیش برود. اصولا؛ اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی، تسهیل فرآیند دموکراتیک، نظارت و ارزیابی، مشارکت اجتماعی و تقویت همبستگی اجتماعی، ترویج فرهنگ همزیستی، بهره گیری آموزشی، تحریک اقتصاد و توسعه کسب‌وکار، گسترش فرهنگ و هنر از نقش های رسانه ها محسوب می شود (ادواردز و هوم ؛ ۲۰۱۲).

 

ج-توسعه کوردستان:

توسعه کردستان یکی از موضوعات پیچیده و مهم است که به عوامل متعددی بستگی دارد. این استان به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، تاریخ فرهنگی غنی، تنوع قومی و مذهبی و چالش‌های خاص خود، نیازمند رویکردهای ویژه‌ای برای توسعه است.

توسعه اقتصادی: یکی از بزرگ ترین ابر چالش‌ها برای کوردستان، توسعه اقتصادی پایدار است. اعتبارات قطره چکانی، محدودیت‌های جغرافیایی و کمبود زیرساخت‌ها در زمینه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی، خروج سرمایه ها، کمبود منابع بانکی و ناترازی منابع و مصارف بانکی، عدم سرمایه گذاری شرکت های بزرگ دولتی در استان از جمله موانع است.

کشاورزی و منابع طبیعی: کوردستان به‌ویژه از نظر کشاورزی دارای پتانسیل‌های زیادی است. منابع آب و زمین‌های حاصل خیز می‌توانند زمینه‌ساز رشد بخش کشاورزی و تولید محصولات غذایی باشند. همچنین، منابع معدنی در برخی مناطق این استان می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک کند. با این وجود، خام فروشی معادن، نبود صنایع فرآوری، کمبود آب کشاورزی و تخصیص نیافتن حقابه از جمله مشکلات این بخش است.

صنعت و گردشگری: استان کوردستان گرچه از لحاظ گردشگری بکر است ولی جزو مربع یا مثلث گردشگری کشور محسوب نمی شود و برنامه ریزان استان و همچنین رسانه ها بایستی با انجام برنامه های مناسب و حمایت از آن، برای برجسته سازی ظرفیت های تلاش نمایند.

توسعه اجتماعی و فرهنگی: کوردستان دارای تاریخ، فرهنگ و هنر غنی است که می‌تواند عامل مهمی در توسعه اجتماعی باشد. این استان، تنوع فرهنگی، هنری و مذهبی زیادی دارد که یک فرصت ارزشمند است.

زبان و هویت فرهنگی: حفظ و ترویج زبان کوردی و دیگر زبان‌های محلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رسانه‌ها می‌توانند در این زمینه نقشی اساسی ایفا کنند و به تقویت هویت فرهنگی مردم کمک کنند.

آموزش و پرورش: بهبود سیستم آموزشی و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای جوانان در زمینه‌های مختلف، از جمله آموزش مهارت‌های شغلی، زبان‌های خارجی و علوم جدید می‌تواند به ارتقای سطح زندگی مردم کردستان کمک کند.

توسعه زیرساخت‌ها: زیرساخت‌ها (مانند جاده‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، آب و برق) یکی از اساسی‌ترین ارکان توسعه در کوردستان هستند. بسیاری از مناطق کوردنشین از کمبود زیرساخت‌های مناسب رنج می‌برند و این مسئله مانع از رشد اقتصادی و اجتماعی می‌شود.

حمل و نقل و ارتباطات: اتمام کریدور، توسعه راه آهن، افزایش پروازهای فرودگاه سنندج و سقز، بهبود شبکه حمل و نقل داخلی و ارتباطات می‌تواند دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و اقتصادی را آسان‌تر کند. این امر همچنین می‌تواند به افزایش تعاملات تجاری و فرهنگی بین مناطق مختلف کوردستان و دیگر نقاط یا حتی کشورهای همسایه کمک کند و آن موضوعی است که باعث می شود استان از انزوای جغرافیایی تا اندازه ای خارج شود.

آب و انرژی: در برخی مناطق، کمبود منابع آب و انرژی وجود دارد که می‌تواند بر توسعه کشاورزی و صنایع تأثیر منفی بگذارد. سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع آب می‌تواند این مشکل را حل کند.

توسعه منابع انسانی: بی توجهی برخی از مدیران کل به شهرستان ها، عدم بهره گیری از تمام ظرفیت منابع انسانی در استان، بی توجهی به ارتقای نیروها به ویژه در بدنه نهادهای تخصصی مانند: فرمانداری ها و استانداری، آموزش و پرورش، دانشگاه ها و…  از مشکلات استان در حوزه منابع انسانی است.

 

د- نقش رسانه‌ها در توسعه استان کوردستان:

توسعه کوردستان، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، مشارکت مردم و حمایت از سوی دولت، سرمایه گذاران داخلی و خارجی و شرکت های بخش خصوصی است. با وجود چالش‌های متعدد، این استان، پتانسیل‌های بزرگی برای رشد دارد و با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌توان به توسعه پایدار دست یافت.

رسانه‌ها در توسعه کوردستان می‌توانند نقشی کلیدی ایفا کنند. آنها می‌توانند به افزایش آگاهی عمومی، تقویت فرهنگ دموکراتیک، آموزش مهارت‌ها و توسعه اقتصادی، ایجاد فضای گفت‌وگو، تبادل نظر و در نهایت تقویت هویت و فرهنگ کوردی کمک کنند. همچنین معرفی جاذبه های استان، واکاوی و پیشنهاد به سیاست گذاران در قالب انتشار ویژه نامه های توسعه پایدار، پژوهش در ارتباط با سندهای تودین شده توسعه استان، برجسته نمودن ظرفیت های قانونی برای سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری در استان از جمله ظرفیت های معافیت های مالیاتی و ..  (ادواردز و هوم ؛ ۲۰۱۲ و چت جی پی تی ۲۰۲۵) از این دست موارد است.

 

منابع فارسی:

ـ محمد حسینی، ابراهیم (۱۳۹۰). مطبوعات محلی و توسعه ( پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علامه طباطبایی.

ـ فرهنگی، علی اکبر و دیگران ( ۱۳۹۵).ارتباطات توسعه در جهان سوم. تهران؛ رسا.

ـ ارکان زاده یزدی، سعید ( ۱۳۹۵). روزنامه نگاری توسعه، روند تاریخی و نیازهای ایران. تهران؛ ثانیه.

 

منابع خارجی:

ـ  نقش رسانه‌ها در توسعه، ‌جان ادواردز و رسانه‌ها و جامعه، داگلاس هوم و هوش مصنوعی.