وشەختە وتۆف وسەرماتەنگ بە زەوی هەڵدەچنێت لەم وەرزەدا تەنانەت ژیانی باڵندەکانیش ئەستەم و لەم حاڵەدا زستان کەژوکۆودەشت وسارا یان بەفردەیگرێت یان وشکەسەرما عەرز وئاوجەڕی ئەدات و ئەیبەستێ و ئەڵێن بەرگی هژاران دڕا
واتە سارد وسەختە ژیان لە زستاندا
هەر وەها لە
مانگی
ڕەشەمە مانگی  کۆتایی زستان لەکۆندا زۆرینەی ماڵەکان
دیزەڵە (کووپەڵەیەکی) ڕەشیان لە گوێسوانان
هەڵدەواسی و دەیان گوت : دیزە ڕەشە، ڕەشی و خەم وناهۆمێدی بەتۆوە بڕوات  کاتی کۆتایی ڕەشەمە دایان دەگرت و لەدووری ماڵ بە بەردیاندادەکێشا و وردوخاش دەبوو بەومانایەی کە دەرد وخەم
ناهۆمێدی ڕەشبەختی مرۆڤ بە شکاندنی ئەو دیزە (کووپەڵەوە)بڕوات و
من بەم شێوە دامڕشتووە

“دیزەڕەشە”

ڕەشیبەختی ئێمە بۆتۆ بێ
خاکەلێوە سەر لە نۆبێ

لە دوای زستان وکڕێوە
وانەورۆزە و خاکەلێوە

هاتەوە نەورۆز لە ڕێیە
گوڵڵاڵە گەزیزەی پێیە

زستان کە لە ۲۹ڕۆژەی مانگی ڕەشەمە (شوبات)واتەئاخرین مانگی زستان کۆتایی دێت و ئەم کۆتاییە دەسپێکی هاتنی خاکەلێوە، نەورۆزە و سەرەتای ساڵی نوێیە لە ناو ۹ ی ڕۆژی ئاخری مانگی( مارت )وە
دەست پێدەکا
خاکەلێوە،نورۆز لە یەکەمانگی بەهار
تەوژمی سەرما لەسەرزەوی دەشکێت و هەر لە یەکەم  ڕۆژی خاکەلێوە شەو و ڕۆژ یەکسانە! کەش و هەوا ڕووبە خۆشی دێت و
دەسپێکی وەرزی
بەهارە و مرۆڤەکان
لە خەوەربوونەوەی زەوی لە چڵی گەزیزەوە  دڵخۆشکەرە بۆ مرۆڤ وەک هەواڵی هاتنی نەورۆز و بەکرنەوەی ئاورلەبەردەرکەی
بەهار و هەڵپەڕکێ گەنج ولاوان دنیا ڕەنگی
ژینی پڕلە هومێد لەخۆدەگرێت و
لە هەوەڵێن مانگ واتەخاکەلێوە تاسێزدەڕۆژ واتەسێزدەبەدەر و تا بە ڕوانەکرنی سێزدەی مانگی خاکەلێوە خەڵک لە خۆشێ و شادی وچوونەمیوانی کەس و کار و دوای سێزدەبەدەر دەست بە ئیش وکاردەکرێتەوە

ئەمیشە دەگەڕێتەوە بۆ جەژنی نەورۆز و خاکەلێوە و وەرزی بەهار دیسان بەهار ناوچەی کوردەواری  لەگەڵ گەرم داهاتنی هەناسەی زەویدا هەوڵ و تێکۆشانی خەڵکی کوردواری وەک هەمیشە دەست پێدەکات. لە وەرزی بەهاردا کە ناوی مانگەکان وەک جوانترین کراسی پڕبەباڵایە

۱ـ خاکەلێوە، نەورۆز
۲ـ  گۆڵان یان بانەمەڕ
۳ـ جۆزەردان،

خاکەلێوە مانگی ژیانەوەی سروشت و
گژ وگیای عەرز ودارودرەخت دەست پێدەکات و دڵخۆشی هێنەرە بۆ خاوەن مەزرا وخاوەن ئاژەڵ و خاوەن زەوی وزار و تا سەوزەبڕێک دیانگربێت دێنشینان ئاژەڵ  بەرەو کەژوکۆسارو کوێستان ولەوەڕگە دەبەن و هەوار و هەوارنشینی دەست پێدەکاتەوەوەو

بەتاوەوتێ لە مانگی گوڵاندا شوان بەهۆ هۆ و مەڕ بەشارەزا
ڕێگەی کوێستان و لانساران دەگرنەپێش
بۆ خواردنی گژوگیای خۆش بەرامە
لە ناو زۆربەی خەڵکی شوێنە دوورەکانی کوێستانی سەرسەوز و پڕ گژ وگیای وەک هەڵز و کەما و ڕێواس و بیزا و چەنهاگژوگیای  تاڵ و شیرین کە بۆ مەڕ وماڵاتیان چێژبەخشەو
ماست وشیر وکەرەیشیان خەست و بەتام وچێژە و مەشکەومەڵانی کابانیشیان پڕ بەرەکەتە،
هەر وەها کەشاوەرز وجووتێر لەناو زەو وزاری خۆیاندا بەکشت و کاڵ سەرقاڵ و
ژنی کور ماندوونەناسانە لە ماڵ  و ماڵداری و پەروەردەی منداڵ و پاک وخاوێنی ماڵ و سازکرنی چێشت و نان کرن و پاشان گورجانە بەڕەو ناوڕان و مەڕدۆشین و مەشکەومەڵان  و ئەنجا بەدەستی پڕە وە ماندوونەناسانە بەرەو مووچەو مەزرا ڕێدەکەون و نانی ژەمەکان وکوو نانی قاوەتوون و نیوە ڕۆجە، نیوەڕۆ و ژەمەناحەقە یان عەسرۆجە دەبەنە مەزراولەگە کوڕ و مێرد و خێزان باوک و برایان نانی ژەم دەخۆن و شان بە شانی ئەوانیش پابێڵ و ناوکەن و شەتڵ لێدان و  تا دوایی… شان بە شانی پیاوەکانیان ئیش دەکەن.
وەرزی بەهار مەزرادەڕازێننەوە بە کشت وکاڵ هەوڵی بێ وچان.
لەکۆتایی دا بەچێژترین تیکەی کۆتایی
دەبەمەوە سەر ڕەنگ دانەوەی ڕێ و ڕەسمی کۆن و مانیاری خاکەلێوە ونەرۆزو سرۆشت و کانی هاژەی  ڕووبار و بەهار لەشێعردا

چێژێکی تر ئەبەخشێ
نەورۆزتان پیرۆزبێ

بووکی بەهار
بووکی بەهار ڕازاوەیە
پڕ لە جوانی یەزدانییە
لەهەرکوێ سۆزی شمشاڵە
دەنگی سێ تاری کانییە