بیکاری علاوه بر نبود دسترسی به مسکن و زندگی مناسب موجب گسترش آسیب های اجتماعی و فرهنگی، عدم تمایل به ازدواج، عدم امکان تحرک طبقاتی، از هم گسیختگی زندگی زناشویی، روی آوردن به مشاغل ریسک پذیر، کودکان کار، افزایش افسردگی و مهاجرت و… می شود.
آمار بیکاری در کوردستان و خصوصا شهرستان سقز بیش از آن چیزی است که مرکز آمار (معمولا ۱۵ تا ۲۰ درصد) ارائه می کنند و متاسفانه با توجه به وجود تحصیلکرده های بیکار در اکثر خانواده ها، آمارهای بیکاری در فصول مختلف از مرز ۴۰ درصد نیز گذشته است.

باید یادآور شد در شهرستان سقز، وضعیت کمی متفاوت تر و حادتر می باشد، نبود مراکز اشتغال زا و صنعتی، بی برنامگی دستگاه های اجرایی در چند دهه گذشته و تکیه بر گفتار درمانی، کاهش سرمایه گذاری حتی توسط بخش خصوصی، مدرنیزه نبودن دامداری و کشاورزی، نبود معابر موقت و تعطیلی بازارچه مرزی، عدم رونق فضای کسب و کار، رکود بخش مسکن و… در افزایش بیکاری موثر بوده است.

به چهره شهر سقز که می‌نگریم اکثر خیابان ها و ورودی های شهر پر از نیسان ها و وانت بارهایی است که میوه و یا اجناس خرد را عرضه می کنند، آنها هم در سطحی گسترده و بازاری کم رونق؛ شاید از روی ناچاری باید سرما و گرما و مشکل کنار خیابان بودن را تحمل کنند تا لقمه نانی بدست آورند یا مجبور به کولبری و باربری و مهاجرت به شهرهای دور و نزدیک شوند تا بتوانند زندگی خود را تامین نمایند.

جالب اینجاست در چند سال گذشته حتی یک طرح صنعتی و تولیدی که بتواند برای ۵۰ یا یک صد نفر در شهرستان ۲۴۰ هزار نفری سقز اشتغال ایجاد و یا به رونق اقتصادی آن کمک کند، نبوده ایم و اگر استخدامی هم در مراکزی مثل بیمارستان بوده عمدتا به افراد غیرسقزی رسید. عمده وعده ها و تلاش مسئولان به ساخت فرودگاه یا بزرگراه ها، خط انتقال آب، سینما و….معطوف بوده که باید گفت اگرچه این زیرساخت ها برای توسعه و جذب سرمایه لازمند اما با توجه به فرسایشی شدن ساخت فرودگاه و بزرگراه ها در چند دهه گذشته، برای ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در شرایط فعلی نتوانسته اند عامل موثری باشند.

وعده های بدون پشتوانه برای بهره برداری گسترده از معادن به شرط ایجاد کارخانه های تولیدی هم تا به امروز نتیجه ای نداشته و انتقادات زیادی هم به برنامه های کارخانه در حال احداث صاحب و طلای کرویان در ابعاد مختلف وارد است که خارج از این مقوله می باشد.

راهکار چیست و چه باید کرد؟
صاحبنظران اقتصادی و کارشناسان معتقدند: حل مشکل بیکاری، نیازمند برنامه ریزی و سیاستگذاری توسعه‌گرا، عزم جدی و مشارکت بخش های دولتی، خصوصی و تعاونی بوده در این راستا فراهم سازی زمینه های جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی در راستای افزایش تولید و اشتغال ضروریست.

افزایش تولید با ایجاد کارخانجات و صنایع تبدیلی و صنعتی، تاسیس و تقویت تعاونی های تولیدی و کارآفرینی، سرمایه گذاری شرکت های بزرگ دولتی مانند شستا و هلدینگ های صنعتی در منطقه، متوقف نمودن بهره برداری خام معادن و سوق دادن آن بسوی فرآوری همراه با سرمایه گذاری و تاسیس کارخانجات تولیدی در کنار آن، تقویت مبادلات تجاری مرزی با بازگشایی بازارچه مرزی و ایجاد معابر موقت، ارائه تسهیلات اشتغال زایی مناسب، تامین سرمایه در گردش کارگاه های تولیدی و… در این راستا می تواند راهگشا باشد.

جذب سرمایه­ گذاری خارجی و بخش خصوصی نیازمند وجود زیرساخت­ های مناسب مانند صنایع بالادستی و بزرگ، جاده، فرودگاه، سیستم اداری و نظام بانکی سالم و کارآمد است که در این زمینه هیچ برنامه­ مشخص و هدفداری به چشم نمی­ خورد.
گسترش صنایع کوچک نیز قبل از هر چیز مستلزم انجام کارهای بزرگ است که قبلاً می­ بایست انجام شده باشد و زمینه را برای کارآفرینی فراهم آورد.

تقویت و مدرنیزه کردن کشاورزی و دامپروری همراه با ایجاد صنایع تبدیلی و بازارهای مناسب برای عرصه تولیدات این بخش برای کمک به افزایش تولید و اشتغال، تقویت فرهنگ کارآفرینی و مدیریت کسب و کار و جلب مشارکت مردم در روند توسعه و سرمایه گذاری امری اساسی است.