مدت زیادی است طعم و بوی بد آب شرب سقز و دلایل آن، قصه محافل شده است و تقریبا همه مردم از این وضعیت مطلع و از وضعیت آب شرب این شهر گلایه‌مند هستند.

به گفته مسوولان مربوطه، بخش زیادی از طعم و بوی بد آب به ورود فضولات دامی در روستاهای بالا دست به داخل سدهای چراغ ویس و لگزی بر می گردد، هر چند وضعیت طعم و بوی آب شرب سقز نسبت به یکی ۲ ماه قبل وضعیت بهتری دارد اما این مشکل کماکان ادامه دارد.

 

جابجایی فضولات دامی برای اهالی روستاها هزینه بردار است

در سال های گذشته که دامداری رونق بیشتری داشت این فضولات حیوانی بخشی برای دامداری و بخش دیگری برای تهیه سوخت توسط خود روستاییان مورد استفاده قرار می گرفت اما اکنون این فضولات در حاشیه روستاها انباشته می شود و کشاورزان نیز تمایلی برای استفاده از آن ندارند.

انباشت فضولات دامی در حاشیه روستاهای بالادست سدها اکنون به مشکلی جدی تبدیل شده است و هر سال بخشی از این فضولات به همراه آب باران و یا سیلاب به داخل رودخانه ها و سدهای استان سرازیر می شود.

یکی از اهالی روستای “رنگە‌ریژان” سقز در این باره گفت: در سالهای گذشته این فضولات دامی دوباره مورد استفاده دامداران و کشاورزان قرار می گرفت و حتی از آن به عنوان سوخت استفاده می شد.

محمد رسولی افزود: اما اکنون دامداری ها نیمه صنعتی شده و از این فضولات دوباره استفاده نمی‌شود و کشاورزان نیز به دلیل هزینه زیاد انتقال آن به زمین کشاورزی، از آن به عنوان کود، استقبال نمی کنند.

وی اضافه کرد: این فضولات در طول چندین سال در دامنه روستا انباشت شده و چون وزن کمی دارد با اولین بارش باران به سمت رودخانه سرازیر می شود و یا شیرابه آن موجب آلوده شده منابع آبی پایین دست می شود.

رسولی گفت: اهالی بسیاری از روستاهای این منطقه از این امر نگران هستند و دوست دارند فضولات حیوانی نیز مانند زباله خانگی در روستا جمع آوری و به مکان دیگری خارج از روستا منتقل شود.

 

شروع فعالیت های انجمن روژیار

در این میان گروه مردم نهاد “روژیار” و اهالی روستاهای حوزه آبریز سد چراغ ویس و لگزی سقز برای این وضعیت چاره ای اندیشیده و با تمام توان خود برای رفع این مشکل تلاش می کنند.

این نهاد مردمی با جمع آوری فضولات حیوانی علاوه بر پیشگیری از ورود فضولات حیوانی به سدها به دنبال اشتغالزایی جوانان است و می توان گفت با یک تیر ۲ نشانه را زده است.

این نهاد تاکنون چندین کارگاه را برای این منظور راه اندازی و برای چند نفر هم شغل پایدار ایجاد کرده است.

تبدیل فضولات حیوانی به کود

مدیر نهاد مردمی گروه “روژیار” در این ارتباط گفت: این گروه فعالیت خود را از سال ۱۳۹۰ با هدف پیشبرد اهداف در راستای برنامە توسعە پایدار (محیط زیست، اجتماع، اقتصاد) آغاز کردە است و از چندین عضو فعال در زمینە تخصصی کشاورزی و کودهای آلی و ارگانیک از فضولات دامی، ضایعات کشاورزی، زبالە ترو فعالان زیست محیطی تشکیل شدە است.

علی قادری با بیان اینکه کارگاه‌هایی را برای تبدیل فضولات حیوانی به کود آلی راه اندازی کردیم، افزود: در این کارگاە ها فضولات دامی را تبدیل بە کود ارگانیک ورمی کمپوست کردە و بعد از تولید آن چندین فرآوردە دیگر هم از ورمی کمپوست (خاک امادە استریل، خاک کاکتوس، چای کمپوست، بستر کشت و…) تولید می کنیم.

وی اضافه کرد: در نهایت این کود در همین کارگاە ها تولید می شود کە در چندین روستای شهرستان سقز متمرکز شده است و صفر تا ۱۰۰ آن توسط اعضای رۆژیار انجام می شود.

این فعال محیط زیست و طبیعت دوست سقزی یادآور شد: هر کارگاهی که فضولات حیوانی را به کود آلی تبدیل می کند، زمینه ایجاد اشتغال برای چهار نفر به صورت مستقیم و ۲۰ نفر غیرمستقیم فراهم خواهد کرد.

 

جمع آوری فضولات حیوانی در ۲۰ روستا

وی ادامه داد: فضولات حیوانی و در نهایت تبدیل به کود در حوضە آبریز سد چراغ ویس بە طور گستردە در ۸ روستا و حوضە سد لگزی در ۲ بخش در ۱۲ روستا انجام شده است.

قادری به تلاش و همت اهالی روستاهای بالادست سد چراغ ویس برای جمع آوری و دلسوزی جهت جلوگیری از ورود فضولات حیوانی به سد اشاره کرد و گفت: اکنون در حوضە آبریز سد چراغ ویس بە طور گستردە در روستاهای کندە سورە، تموته، قرچر، پیروعمران و قبغلوجە فعالیت داریم.

وی اضافه کرد: فضولات حیوانی این پنج روستا را در سە کارگاە در روستاهای کندەسورە، قرچر و تموتە بە کود ارگانیک ورمی کمپوست تبدیل کردیم.

 

مدیر نهاد مردمی روژیار اظهار داشت: همچنین  برای جمع آوری فصولات حیوانی و در نهایت تولید کود در سایر روستاها همچون سیاهدر علیا، میتو و کیلەشین در همین حوزه آبریز سد چراغ ویس برنامه داریم.

این فعال محیط زیستی افزود: در بخش سرشیو سقز و  و منطقه خورخورە هم چندین کارگاە فعال است و بزودی در روستای رنگە ریژان در بخش سرشیو از توابع شهرستان سقز بزرگترین کارگاە روباز کشور را شروع خواهیم کرد.

 

رویای بزرگترین تولیدکننده کود ورمی کمپوست

قادری گفت: اگر از سوی نهادهای مربوطە از نظر تسهیلات و تسهیلگری حمایت شویم با همکاری مردم می‌توانیم تمام روستاهای شهرستان را پوشش دهیم و بزرگترین تولید کنندە کود ورمی کمپوست جهان باشیم.

وی افزود: انتظار داریم مسوولان با پرداخت تسهیلات و تسهیلگری در امور ادارات ما را در این حرکت بزرگ یاری کنند تا زمینه اشتغال خوبی در شهرستان فراهم شود.

 

این فعال زیست محیطی اضافه کرد: مدیریت و جمع آوری فضولات دامی در راستای اشتغالزایی پایدار، تولید کود ارگانیک ورمی کمپوست و سایر کودهای آلی، دفع آلودگی از روان آب ها، رودخانە ها، سدها و آب های زیر زمینی، افزایش تولید محصولات کشاورزی ارگانیک، کاهش مصرف کودها و سموم و علف کش‌های شیمیایی و حفاظت از محیط زیست است.

شهرستان سقز دارای ۲ سد بالادست (چراغ ویس) و پایین‌دست (لگزی) است که حدود ۸۵ درصد آب شرب سقز از سد شهید لگزی و مابقی از سد چراغ ویس تامین می شود.

۱۸ سد در کردستان وجود دارد و در بسیاری از سدهای استان منبع تامین کننده آب شرب شهرها هستند که مشکل سرازیر شدن فضولات دامی به داخل این سدها وجود دارد، طرح جمع اوری فضولات دامی در روستاهای بالادست سدهای سقز می تواند الگوی خوبی برای سایر سدهای کوردستان باشد.

* روزنامه نگار