بر اساس آمار پزشک قانونی، از سال ٨٧ تا ١٣٩۶ یعنی بازه زمانی ١٠ ساله در حوادث ناشی از کار ١۵ هزار و ٩٩٧ نفر جان خود را از دست دادند که ١۵ هزار و ٧۶٧ نفر از این افراد مرد و ٢٣٠ مورد هم زن بوده اند.
بدون شک می دانیم این حوادث خود به خود اتفاق نمی افتد و حتما زمینه های وقوع آن قبل ازشناخت، علت یابی و پیشگیری است.
پیشگیری و حذف علت های حادثه، اگرچه هزینه هایی به افراد از جمله کارگران و کارفرماها، کارخانجات و سازمان ها تحمیل می کند، اما بررسی های متخصصین نشان می دهد که این هزینه ها به مراتب از خسارت عواقب اجتماعی که تمام لایه های خرد و کلان جامعه را تحت الشعاع قرار می دهد، کمتر خواهد بود.

طبق آخرین آمار ویژه نامه روز جهانی کارگر در سال ١٣٩٧ کوردستان با ٢٢١ حادثه ناشی از کار در رتبه هجدهم کشور قرار دارد و تناسب آماری حوادث ساحتمانی در این بررسی ها نشان می دهد که حوادث ساختمانی با ٣٨٫٧ درصد در صدر نتایج قرار دارند.
اما خوشبختانه روند نموداری این آمارها در سال ١٣٩٩ با کاهش ۵ درصدی حوادث شغلی روبرو بوده است که بیشتر حالت های حادثه شغلی در سال گذشته مربوط به عامل “سقوط کردن و لغزیدن” با ٣۶ درصد و کمترین حادثه هم با ٢٠٫٩ درصد بر اثر “گیر کردن داخل و یا بین اشیاء، ماشین آلات و تجهیزات” رخ داده است.

با این تفاسیر آیا می توان علل وقوع این حوادث را معین نمود؟
آیا می توان با راهکارهای پیشگیرانه میزان وقوع حوادث را کاهش داد؟
آیا می دانید وقوع این حوادث چه سهمی از تولید ناخالص داخلی کشور را متضرر می کند؟
پاسخ به این سوالات و بسیاری دیگر از این شبهات می تواند به راهکارهای پیشگیری از حوادث مبدل شود.
آموزش و تقویت فرهنگ ایمن سازی و کار با اولویت ایمنی افزایی عاملین کار در همه سطوح از سیاستگذاران، کارفرما تا کارکنان حساسیت و اهمیت انکارناپذیری در کاهش حوادث ناشی از کار دارد.
در گام اولیه تبیین راهکارهای پیشگیری می بایست علل اصلی و عمده حوادث و آسیب های شغلی را معین نمود که در شناخت این علل می توان آن را بر سه محور عوامل انسانی، محیطی و سازمانی مورد بررسی قرار داد.

اهم توجهات نگارنده در این نوشتار در خصوص علل مرگ کارگر سقزی است و تبسیط مطالب این حوزه بسیار تخصصی و کاری زمان بر و نیازمند تشریح و توضیحاتی کارشناسی می باشد.
در تحلیل و تفسیر علل حادثه اخیر شهرستان سقز و فوت مرحوم امید شافعی (از شاغلین بخش ساختمان) دو بخش رایج علل وقوع حادثه مشتمل بر اعمال ناایمن و شرایط ناایمن مطرح می باشد.
اعمال ناایمنی که در مطالب صدرالذکر نیز تحت عنوان تقویت فرهنگ ایمنی به آن اشاره و متاسفانه در زمان کار کمترین توجهی بدان دارند و از مصادیق آن می توان به موارد زیر اشاره نمود: ١- خستگی مفرط ٢- سهل انگاری و بی احتیاطی ٣- قصور در انجام وظیفه ۴- تنظیم و تعمیر دستگاه در حین کار ۵- عدم استفاده از وسایل استحفاظی انفرادی در هنگام کار ۶- از کار انداختن طرح های ایمنی ٧- بکارگیری تجهیزات معیوب یا نا ایمن ٨- کارکردن به شیوه نا امن مثل بلندکردن بار خارج از توان، تماس با مواد خطرناک یا قرارگرفتن زیر بارهای معلق و …

عامل ثانویه حوادث، شرایط نا ایمن عبارتند از عوامل محیطی کار:
١- عدم آموزش کارگر توسط کارفرما ٢- صدور دستور غلط توسط مافوق ٣- عدم نظارت بموقع کارفرما برکارگر ۴- عدم در اختیار قراردادن وسایل و امکانات حفاظتی ۵- عوامل فیزیکی شامل نور و روشنایی، سر و صدا، ارتعاش، گرما، سرما، الکتریسیته، تشعشعات یونیزانسیون و غیره ۶- عوامل ارگونمیکی- عدم تطابق فرد با ماشین و کار ٧- عوامل شیمیایی و آلودگی شامل دود، گردو غبار، گازها و بخارات سمی و … ٨- عوامل مکانیکی شامل استفاده از دستگاه های بدون حفاظ یا دارای حفاظ ناقص، نقص فنی تجهیزات، ابزار یا ماشین آلات معیوب و …

البته به اعتقاد بنده شرایط فیزیکی و روانی (عامل روانی، افسردگی و غیره) افراد از عوامل بسیار مهم که مستقیماً در ایجاد حادثه دخیل هستند نیز بصورت منفصل باید مورد بررسی و تفحص قرار گیرد بدین مضمون که الف- آسیب های ناشی از ایجاد تعادل بین جسم، روان و مسائل اجتماعی کارگران

ب- ایجاد تعادل و تناسب در تسهیلات رفاهی کارکنان
ج- معنی دار ساختن معاینات دوره ای
د- ساز و کار پیاده سازی نظام چرخشی شغلی
ن- امنیت شغلی
ه- و …
که تمام این موارد در ذمه علت روانی و فیزیکی کارگر عامل اصلی دغدغه مندی کارگران و علت فقدان تمرکز کارگر در محیط کار می باشد و همین امر می تواند کارگر را از رعایت اصول ایمنی مایوس و دلسرد نماید.

*سرپرست خانه کارگر شهرستان سقز