یکی از معادنی که دغدغه جدی پیرامون آن وجود دارد معدن طلای قلقله سقز است که در روالی مبهم اقدامات پیرامون آن در چند سال گذشته ادامه دارد که در همان ابتدای کار با انتقادات زیست محیطی و بهداشتی مواجه شد و به همین دلیل بحث مختلفی بدنبال داشت.

دی ماه سال ۹۶ بود که معدن طلای قلقله سقز با ذخیره ۱۰٫۲۹ میلیون تن کانسنگ با عیار ۱٫۱۸ با سرمایه گذاری شستا کلنگ زنی شد اما بدلیل مشکلات و تبعات زیست محیطی ناشی از آن نتوانسته است آغاز به کار کند.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن طلای کوردستان در گفتگو با برخی خبرگزاری ها ازصدور جواز تاسیس کارخانه طلای سقز خبر داده و گفته است: تاکنون ۳ بار طرح زیست محیطی ایجاد کارخانه طلای سقز در کمیته ماده ۲ گزارشات ارزیابی زیست محیطی مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است، لذا بعد از تلاش‌ها و اقدامات انجام شده  این شرکت موفق به اخذ جواز تاسیس کارخانه طلای سقز  شد.

محمود قادرمرزی اضافه کرده:محل احداث کارخانه جابه‌جا  و هرآنچه مدنظر این سازمان بود انجام و خرید زمین این کارخانه و توافق با مالکان آن هم آغاز شده است , که طی ۲ سال گذشته با مکانیابی مجدد خارج از حوزه سد چراغ ویس و همخوان سازی با شرایط و استانداردهای محیط‌ زیستی موجود سپس مکان جدید مورد تایید وزارت نیرو و سازمان محیط زیست و سایر دستگاه های اجرایی استان  قرار گرفت.

این گفته ها در حالیست که به عقیده کارشناسان، اگر تدابیر علمی و واقعی اندیشیده نشود موارد زیست محیطی این معدن می تواند برای مردم منطقه مشکلاتی ایجاد نموده و آب شرب شهر سقز و ۷۰ روستای اطراف را آلوده کند، لذا این مسائل نگرانی هایی را برای فعالان زیست محیطی و شهروندان ایجاد نموده است. به گفته شرکت آبفای استان نیاز آبی شرب شهر سقز با جمعیت بیش از ۱۸۰ هزار نفر در حال حاضر حدود ۱۴ میلیون مترمکعب بوده که براساس مطالعات انجام شده برای افق ۱۴۲۵ حدود ۳۱.۵ میلیون مترمکعب است و اصولا ساخت سد چراغویس برای تامین این مساله مهم ساخته شده است.

از سوی دیگر و به گفته فعالان زیست محیطی، چشمه هایی در مسیر معدن طلای قلقله سقز وجود دارد که به سد چراغ ویس ختم می شود و از این طریق هم مواد خطرآفرین آرسنیک و جیوه، منبع تامین آب شرب شهر سقز را آلوده می کند.

با وجود اینکه سرمایه گذاران این طرح به مردم و مسئولان استان اطمینان می‌دهند که تمامی تدابیر لازم در ارتباط با نحوه استحصال طلا سقز انجام شده و جای نگرانی نیست و به تعهدات داده شده هم در طول اجرای طرح عمل می شود؛ اما نکته حائز اهمیت دیگر این است که چنین طرح هایی نیاز به تهیه پیوست سلامت دارند، اما در مورد کارخانه طلا معلوم نیست چنین پیوستی با نظارت دانشگاه علوم پزشکی تهیه شده یا نه؟

از سوی دیگر به گفته متخصصین امر، تصفیه خانه آب شهر سقز امکانات لازم برای حذف آلاینده های شیمیایی و فلزات سنگین را ندارد و در صورت آلوده شدن آب سد چراغ ویس منبع جایگزینی برای تامین آب شرب این شهر وجود ندارد و به همین دلیل مردم استان نگرانی های زیادی در ارتباط با اجرا شدن طرح طلای قلقله سقز را دارند.

همچنین محل معدن طلای سقز مرکز اصلی زیست برخی گونه های کمیاب و نادر جانوری از جمله سمندر خالدار کوردستانی است که در صورت شروع بکار چنین طرح هایی ممکن است نسل آنان با خطر انقراض روبه رو شود.

تجربه های ناخوشایند محیط زیستی 

با این حال مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کوردستان ۲ سال پیش در جلسه ای در استانداری کوردستان گفته بود: نگرانی محیط زیست در تامین آب شرب سالم برای شهروندان به این دلیل است که تجربه های ناخوشایندی که در سطح کشور در این زمینه بوده لذا نباید دوباره تکرار شود؛ در استان هایی مانند مرکزی، کرمان، یزد صنایعی ایجاد شد که مخاطرات بسیاری برای مردم آن مناطق به وجود آورد.

فریبا رضایی با یادآوری مشکلات زیست محیطی معدن طلای ساریگونی قروه اظهار داشته: با اجرای طرح معدن طلای قلقله سقز نمی خواهیم مشکلات گذشته تکرار شود مانند معدن طلای قروه، که البته امروز به لحاظ زیست محیطی نسبتا قابل قبول است.

مطالبه شهروندان: شفاف سازی، استفاده از نظرات نهادهای مدنی و دانشگاهی در مطالعات زیست محیطی

مسائل مطرح شده در جلسات اداری و رسانه های دولتی بر سر معدن طلای سقز بعنوان یکی از معادن بزرگ طلای ایران و حتی جهان در حالیست که اطلاع رسانی و شفاف سازی خاصی تاکنون درخصوص ابعاد مثبت یا منفی بهره برداری از این گنج عظیم صورت نگرفته است.

مردم منطقه انتظار دارند در بهره برداری از این طرح ملاحظات زیست محیطی، سلامت و بهداشت مردم کاملاً رعایت شود و این مساله فارغ از فشارهای اداری، جناحی و سیاسی مورد توجه قرار بگیرد و در کنار دستگاه های اداری، نهادهای مدنی و دانشگاه ها هم ارزیابی مستقل و تخصصی از پیامدهای زیست محیطی و بهداشتی این معدن را داشته باشند، همچنین دولت جدید به بررسی مجدد ابعاد این طرح بپردازد و گزارش آن در نشستی خبری به طور شفاف به رسانه ها و مردم شهرستان سقز اعلام شود.

امیدواریم باز هم سقز مظلوم واقع نشود

نکته بعدی هم که مطالبه به حق و قانونی مردم است میزان سهم این معدن برای توسعه شهرستان سقز، ایجاد اشتغال و احداث کارخانجات فرآوری می باشد که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد و مثل سایر موارد از جمله: بهره برداری بسیار پایین از سد لگزی، تعطیلی چندین ساله بازارچه مرزی سیف، منفک کردن آثار تاریخی مثل غار کرفتو از محدوده سقز، حذف نام سقز از طرح منطقه آزاد تجاری- صنعتی، عدم ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و مقاومت مسئولان استانی در برابر این طرح مولد توسعه، بهره برداری کاملا مبهم از معدن آهن یاپشخان و بسیار دیگری از معادن و…. این شهرستان مظلوم و بی پناه واقع نشود.

حال باید دید که سهم مردم سقز از معدن طلای قلقله که تولید و برداشت ۱۰ میلیون تن طلای قطعی، ذخیره احتمالی ۲۵ میلیون تن و ذخیره زمین شناسی آن هم ۵۰ میلیون تن برآورد شده، چیست؟!

مسائل مهم فوق درخصوص معدن طلای سقز در حالیست که مسئولان محلی پیرامون آن سکوت سنگینی نموده اند.