دکتر ناصر سرگران*

سقزرووداو: یکی از دغدغه های جدی فعالان حوزه افراد دارای معلولیت، ترویج حقوق بزرگ ترین اقلیت اجتماعی جامعه است؛ موضوعی که نیازمند دسترسی به سازکارها و ابزارهای لازم و متناسب با این مهم است.

بی شک صدا و سیما یکی از مهم ترین سازکارهای لازم در مسیر ترویج‌گری است. سازکاری که عدم بهره جستن از آن از سوی شهروندان دارای معلولیت، بخش بزرگی از جامعه را از این ظرفیت مطلوب برای ترویج گری محروم می‌سازد و البته استفاده از آن نیز به سان شمشیر دو لبه ای می ماند که هم می تواند صرفا برنده باشد و هم قابلیت اثر بخشی دارد. از این حیث برنده باشد که با بیان کلیشه ها و پرداختن صرف به اندوه ها و موفقیت‌های شخصی شهروندان دارای معلولیت از آنان هیچ یا مافوق بشر بسازند! موضوعی که جز دامن زدن به باورهای غلط در میان مردمان این مرز و بوم نسبت به پدیده معلولیت فرجامی ندارد. اما بی شک می تواند به شرط مدد گرفتن از اهل فن با تغییر رویکردها و تولید برنامه های پر محتوا اثربخش شود.از منظر حقوقی، استفاده از صدا و سیما به منظور ترویج حقوق افراد دارای معلولیت برای اولین بار در ایران به سال ۱۳۸۳ در ماده دوازده قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مقرر شد. بر اساس ماده یاد شده، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف شد دست‌کم دو‌ساعت از برنامه‌های خود را در هر هفته در زمان مناسب به برنامه‌های سازمان بهزیستی‌کشور و آشنایی مردم با توانمندی‌های معلولان اختصاص دهد. ظرفیت قانونی که مجدد، در ماده بیست و یک قانون حمایت از حقوق معلولان ۱۳۹۶ با اصلاحاتی چند از سوی نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی مورد تصویب قرار گرفت تا بدین سان مبنای قانونی بهره جستن از سازکار صدا و سیما تثبیت و توسعه یابد.ماده یاد شده، اشاره می دارد که سازمان صـــــدا و ســـــیـــــمــــای جمهوری اسلامی ایران مکلف است دست‌کم پنج‌ساعت از برنامه‌های خود را در هفته به صورت رایگان در زمان‌های مناسب به برنامه‌های سازمان بهزیستی کشور و تشکل‌های مردم نهاد حامی افراد دارای معلولیت به‌منظور آشنایی مردم با حقوق، توانمندی‏ها و مشکلات این افراد اختصاص‌دهد و نسبت به زیرنویسی فیلم‏ها و برنامه‏های شبکه‏های مختلف سیما، استفاده از رابط ناشنوایان و نیز پخش توصیف شنیداری فیلم‏ها جهت افراد نابینا اقدام کند.در مقایسه دو مقرره یاد شده، می توان گفت: همانگونه که انتظار می رفت قانون جدید مترقیانه‌تر از قانون سابق، حقوق شهروندان دارای معــلـولـیـت را در سازمان صدا و سیما پیش‌بینی می کند؛ لکن همچنان با تضمین و اجرای مقرره فرسنگ‌ها فاصله است؛ چرا که به رغم افزایش میزان ساعات، دسترسی رایگان، گسترش قلمرو موضوعی، قابلیت دسترسی تشکل‌های حامی افراد دارای معلولیت، امکان توصیف شنیداری برای افراد نابینا، پیش بینی رابط و زیرنویسی فیلم‌ها و برنامه ها برای افراد ناشنوا در بیش از سپری شدن یک سال از اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان بهره مندی از ظرفیت‌های ماده بیست و یک از سوی مجریان قانون و سازمان صدا و سیما مورد غفلت قرار گرفته است و در صورت تولید محتوا نیز اغلب با همان انتشار کلیشه ها از سوی نهاد یاد شده، مواجه هستیم.امید است، نظر به آنکه ماده بیست و یک قانون حمایت از حقوق معلولان نیازمند تصویب آیین‌نامه خاصی جهت اجرا نیست؛ در سریع‌ترین زمان ممکن، با فراهم ساختن مشارکت کامل و موثر کارشناسان متخصص و فعالان حوزه حقوق افراد دارای معلولیت در تمامی شبکه‌های ملی، استانی و محلی (اعم از صدا و سیما)، امکان ترویج حقوق افراد دارای معلولیت میسر شود. تردیدی نیست که تحقق این امر در گرو انتساب مشاوران حوزه افراد دارای معلولیت، تولید برنامه‌های تخصصی با رویکرد حق محور و مشارکت دادن و بهرمندی از توانمندی کارشناسان دارای معلولیت در تولید برنامه های مختلف (اعم از موضوعات خاص  مــعـلـولیت و سایر مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و …)، از سوی تمام مدیران شبکه‌های مختلف ملی، استانی و محلی صدا و سیماست.

*فعال حوزه حقوق افراد دارای معلولیت، وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه