محسن مصطفایی روزنامه نگار//

به گزارش سقزرووداو: بلایا و حوادث طبیعی و غیرطبیعی کماکان با تناوب و شدتی فزاینده جهان را ویران می کنند. ما شاهد بلایای طبیعی همچون زلزله ها، طوفان ها، آتشفشان ها، سیل ها، گردبادها و همچنین بحران های زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی و… هستیم که ویرانی های زیادی به بار می آورد.

به گفته کــارشناسان، ایران نیز یکی از مستعدترین کشورهای زلزله خیز دنیا به‌شمار می‌رود و بر پایه آمارهای رسمی در ۲۵ سال گذشته حدود ۶ % تلفــات جانی این کشور ناشی از این امر بوده است.

در این راستا باید گفت که رسانه های جمعی در زمان بحران ها با در اختیار گذاشتن اطلاعات صحیح درباره شدت و میزان خسارت، رخدادهای طبیعی، چالش ها و مشکلات حادثه دیدگان، نحوه و نیازهای کمک و خدمات رسانی، جلب مشارکت عمومی و تشکیل کمپین های مردمی و… می توانند به بهبود مدیریت حوادث و خدمات رسانی موثر به حادثه دیدگان کمک کنند.

در زمان وقوع رویدادهای غیرعادی اذهان عمومی داخل و خارج در برابر مساله حساس شده و بشدت نیازمند کسب اطلاعات صحیح و به موقع هستند، لذا هرچه نحوه اطلاع رسانی منظم، جامع، کامل همراه با سرعت باشد می تواند در ایجاد آرامش عمومی و خدمات رسانی هدفمند و بهتر و کمک به متولیان رسیدگی به حادثه موثر باشد. اما اگر در این میان شتابزده و بدون رعایت جوانب مختلف اطلاع رسانی شود و انتشار اخبار با شایعات، تحریف حقایق، بزرگنمایی و اغراق همراه شود در تشدید بحران، سردرگمی مردم، برهم زدن آرامش روانی جامعه، اختلال در روند خدمات رسانی و مدیریت حادثه و بحران موثر بوده که قطعاً تبعات منفی بدنبال خواهد داشت.

الزامات اطلاع رسانی بحران

سابقه بحران، آینده بحران و نحوه ورود به خود بحران سه حلقه فرضی هستند که روزنامه‌نگار حرفه‌ای باید در مواقع بحرانی در نظر بگیرد.

نقطه اساسی در این زمینه، مربوط به نحوه ورود به بحران است، روزنامه‌نگاران باید با تکیه بر اخلاق حرفه‌ای و چهارچوب های تخصصی وارد بحران‌ها شوند، ضروریست روزنامه‌نگاران حرفه‌ای تلاش ‌کنند که چطور می‌توانند از میزان دردها کم و آرامش را به جامعه برگردانند در واقع روزنامه نگاران پیشتیبان مردم و حافظ منافع عموم باشند. اساتید بزرگ حوزه ارتباطات و روزنامه نگاری معتقدند که  حلقه حرفه‌ای، دردآور و سخت ماجرا همین حلقه سوم است که به شرایط حال مربوط می‌شود که چطور باید به موضوع ورود کرد.

روزنامه‌نگار حرفه‌ای باید تلاش کند در شرایط بحران به جای روانی و متشنج کردن جو حاکم بر جامعه، آن را عقلانی کند و از تبدیل بحران به بحران های سیاسی، رقابت های گروهی و… بپرهیزد.

در دنیای امروز سخن از ارتباط به ویژه در موقعیت‌های مخاطره آمیز و بحرانی بدون توجه به تحولات رسانه‌ای نوین ناقص و ناکارآمد است. گسترش روزافزون اینترنت، ارتباطات سیار، رسانه‌های دیجیتال و تعدد نرم افزارها به توسعه شبکه‌های افقی ارتباطات تعاملی که ”محله“ را به ”جهان“ پیوند می‌دهد، سرعت بخشیده است. باید قبول کنیم که اکنون ضریب نفوذ رسانه‌های اجتماعی به دلیل توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و تلفن همراه هوشمند بسیار افزایش یافته و قابل مقایسه با رسانه‌های جمعی سنتی و مطبوعات نیست. لذا بهره گیری روزنامه نگاران از ظرفیت های این رسانه های دیجیتالی به ویژه در زمان بحران ها ضروریست.

با این اوصاف روزنامه‌‌نگاری بحران به دلیل پیچیدگی و پردامنگی مقوله بحران از سویی و دشواری برقراری ارتباطات تعاملی از سوی دیگر به ساده‌گزینی نیز مبتلا بوده است. گرایش بیشتر روزنامه نگاری بحران به پرداختن به بحران‌های طبیعی تا بحران‌های اجتماعی و انسانی بخشی از کاستی‌های متأثر از همین فقدان یا ضعف نظری و تکنیکی است.

به این اعتبار تدوین و تبیین نظریه‌ها و رهیافت‌های تجربی، تولید و تقویت ادبیات تخصصی برای روزنامه‌نگاری بحران با توجه به ضرورت و تفکیک و تمایز میان مفاهیم مشابه نظیر ارتباطاتِ ریسک و ارتباطات بحران، گنجاندن واحد آموزشی بحران ها در کتاب های درسی دانش آموزان، برگزاری کارگاه های آموزشی رسانه ای برای توانمندسازی خبرنگاران از سوی نهادهای تخصصی مانند خانه مطبوعات و سازمان مدیریت بحران، آگاه سازی مردم و مسئولان از بحران ها با کمک رسانه ها و برگزاری نشست و سمینارها، امری لازم است که می‌تواند این مباحث را هم درعرصه‌های تجربی و هم در حوزه‌های دانشگاهی تقویت و غنا بخشید.