• سیمای کشاورزی شهرستان سقز:

سقز دومین شهرستان استان کوردستان و یکی از قطب‌های مهم دامداری و کشاورزی استان است که در غیاب کارخانجات بزرگ و تجارت مرزی، اساس و پایه اقتصاد مردم شهرستان خصوصاً در روستاها برمحور کشاورزی و دامداری می‌چرخد.

سالانه بیش از ۵۰۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی توسط ۱۷ هزار بهره‌بردار تولید و روانه بازار می‌شود. این شهرستان دارای ۱۳۷ هزار ۵۰۰ هکتار زمین زراعی، ۲۴۲ هزار هکتارمرتع و ۱۲ هزار هکتار جنگل می باشد. بهره‌برداران و فعالان بخش کشاورزی این شهرستان همانند سایر شهرستان ‌ها و شاید پررنگ‌تر و غلیظ‌تر، کشاورزان خرده پا بر پایه نظام سنتیرا تشکیل می دهند.

از لحاظ تحصیلات، بیش از ۹۷ درصد آنان دیپلم به پایین، واز این تعداد نزدیک به ۴۰ درصد از نعمت سواد بی‌بهره می‌باشند.  میانگین سن کشاورزان این شهرستان ۶۵ سال بوده که این وضعیت سبب بهره وری پایین، آموزش ناپذیر بودن بیشتر بهره‌برداران، عدم انگیزه توسعه کسب و کار کشاورزی، هدر رفت آب و خاک و ضایعات ۳۰ درصدی محصولات از مزرعه تا سفره شده است.  با این اوصاف نظر به عملکرد تولید کشاورزان نمونه شهرستان که بیش از ۳ برابر کشاورزان عادی تولید دارند ظرفیت و پتانسیل بالقوه دامداری و کشاورزی شهرستان خیلی بیشتر از ارقام کنونی است، مشروط به اینکه بخش کشاورزی در سایه آموزش و ترویج از نیروی انسانی شایسته، آگاه، ماهر، خلاق و کارآفرین بهره مند شود و توسعه علمی در زمینه کشاورزی به عنوان موتور محرکه ی بخش مورد توجه همه مسئولین قرار گیرد از سوی دیگر به طور کلی بخش کشاورزی همواره با مسائل و مشکلات دیگری مواجه است که می‌توان به مشکل کمبود آب و سرمایه، نگاه غیر جامع و معیوب به بخش کشاورزی، عدم شفافیت اطلاعات در حوزه کشاورزی، پایین بودن نسبی سطح دسترسی به دانش و تکنولوژی جدید، توزیع ناعادلانه سود ناشی از تولید، جمع آوری، تبدیل و فروش در طول زنجیره اقتصادی محصول، پایین بودن ارزش افزوده بخش اشاره نمود.

• محدودیت های تخصیص آب:

سقز علیرغم داشتن منابع آبی غنی، به دلیل عدم تخصیص منابع متناسب با شهرستان، دارای میانگین اراضی آبی آن ۱۴ درصد است که نسبت به میانگین کشوری( حدود ۵۰ درصد) فاصله بسیار زیادی دارد به بیان دیگر گرچه آب به عنوان یک عامل موثر در توسعه و یک ظرفیت مناسب به شمار می‌رود، اما به دلیل رویکردهای نادرست در نحوه استفاده از آن، در شهرستان به یک عامل محدود کننده توسعه تبدیل شده است در این شهرستان تعداد کارگاه های صنایع تبدیلی و تکمیلی که می‌تواند کمک بسیاری به اقتصاد کشاورزی بکند بسیار کم است.

• وضعیت شهرستان سقز مزیت‌ها و محدودیت‌ها:

شهرستان سقز به دلیل دارا بودن پتانسیل‌های گسترده بخش کشاورزی، نیروی انسانی نخبه و تحصیل کرده می‌تواند سرآمد اقتصاد و جایگاه ویژه در منطقه باشد و رسیدن این شهرستان به فهرست شهرستان‌های برتر شاخص‌های توسعه دور از دسترس نیست، زیرا:

این شهرستان بر شاهراه شمال غرب و جنوب غرب قرار دارد و این موقعیت در مسیر ترانزیتی، سقز را دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی زیادی در این زمینه نموده است. در سند مطالعات جامع توسعه استان در باب چگونگی پیوند این استان با محور غرب چنین آمده است که توسعه و تقویت ارتباط محور غرب با هدف ارتباط اقتصادی بین مهم‌ترین مرزهای اقتصادی کشور مشتمل بر بنادر امام از جنوب غرب و بازرگان از شمال غرب محور یاد شده از ساحل خلیج فارس، خرمشهر، آبادان و بنادر جنوب و با عبور از استان های کرمانشاه، ایلام، لرستان و کوردستان به تبریز و ارومیه منتهی می‌شود. همچنین توسعه ارتباط ترانزیتی ترکیه و سرزمین‌های خاور دور از طریق این محور پیش بینی شده است. اگر این نقش‌های ملی و فراملی که در اسناد بالا دستی به آنها اشاره شده است و جز استعدادهای ذاتی کوردستان (به ویژه سقز) است، مورد تاکید و توجه مسئولین قرار گیرد که رشد اقتصادی و توسعه یافتگی استان را به دنبال دارد، مردمان این دیار از سطح قابل قبولی از رفاه برخوردار خواهند شد. استان کوردستان دارای ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک با اقلیم کوردستان عراق است گرچه در اسناد بالادستی این نقش برای استان در نظر گرفته شده است ولی تاکنون این مهم به نحو احسن محقق نشده ،اما اگراز آن به عنوان ظرفیت مناسبی برای مبادلات علمی ،اقتصادی و صادرات استفاده شود می‌تواند برای کردستان پتانسیل زیادی داشته باشد

اما :

کوردستان با ۲ درصد جمعیت کشور، کمتر از یک درصد تولید ناخالص ملی را در اختیار دارد یعنی دارای رتبه ۲۸ کشوری است و درآمد سرانه کوردستانی ها  کمتر از نصف میانگین سرانه کشور است این در حالی است که از نظر موقعیت پتانسیل‌های خوبی برای برخورداری از اقتصاد پویا را  دارد. کوردستان از نظر صنعتی جز استان‌های آخر در رده ۲۹ کشور است و برخی از کارگاه‌های استان تعطیل و نیمه تعطیل هستند و از ظرفیت‌ اسمی برای تولید استفاده نمی‌کنند اما اگر در این زمینه زیرساخت‌های مناسب به وجود آید با این وجود نیروهای انسانی کارآمد، امکان توسعه استان به راحتی فراهم می‌آید

• پیشینه آموزش کشاورزی شهرستان سقز:

هنرستان کشاورزی شهرستان سقز  در سال ۱۳۷۱ تحت عنوان دبیرستان دامپروری به عنوان یکی از برندهای آموزشی مطرح کشور و استان فعالیت خود را در قالب شبانه روزی و با جذب و پذیرش ۲۵۰ نفر دانش آموز از طریق آزمون و مصاحبه از کل شهرستان های استان و حتی شهرستان‌های استان‌های همجوار آغاز نموده است و تا سال ۱۳۹۲ در شاخه فنی و حرفه ای و در رشته‌های امور دامی و زراعی فعالیت خود را به صورت مستقل و وابسته به جهاد کشاورزی ادامه داده و با هدف تربیت نیروی جوان، خلاق، آگاه و ماهر در حوزه کشاورزی صدها نفر کاربلد، ماهر و توانمند را وارد بخش های مدیریت، تولید و فعال در حوزه کشاورزی نموده است به طوری که می‌توان اذعان نمود که بیش از ۶۵ تا ۷۰ درصد فارغ التحصیلان این هنرستان به عنوان فعالان حوزه کشاورزی مشغول شده اند. اما به دلیل عدم ثبات در سیاست‌های آموزشی از سال ۱۳۹۲ به بعد هنرستان از استقلال و شبانه روزی بودن خارج شد و به صورت قراردادی برون سپاری دانش آموز جذب و آموزش دروس مهارتی را ادامه داد و در کنار آن آموزش بهره برداران را اضافه نمود به طوری که در سال گذشته بالغ بر ۱۱ هزار نفر ساعت آموزش بهره برداران انجام داده است این مرکز به عنوان تنها مرکز آموزش کشاورزی استان وابسته به جهاد کشاورزی در حال حاضر مشغول آموزش دانش آموز در رشته کشاورزی می باشد.

آمار دانش آموزان شهرستان سقز و زیویه:

• مجموع دانش آموزان مشغول به تحصیل در شهرستان سقز و زیویه دوره متوسطه دوم در سال تحصیلی ۱۴۰۳ -۱۴۰۲

با نگاه به این آمارها،  آموزش دربخش بزرگی مانند کشاورزی  که وظیفه امنیت غذایی جامعه را بر عهده دارد، نگران کننده استو رشته‌های صنعت و خدمات که خود وابسته به کشاورزی هستند بیش از ۹۸ دانش آموزان را تشکیل می‌دهند. (تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل).

• ضرورت ایجاد مجتمع آموزشی ترویجی سقز:

علیرغم محوری بودن کشاورزی در تامین امنیت غذایی و همچنین توسعه اقتصادی و اشتغال مولد، این بخش از نظر نیروی انسانی به دلیل کمبود نیروی جوان و تحصیل کرده در وضعیت نامناسبی قرار دارد که نتیجه مستقیم در پایین بودن بهره وری بخش کشاورزی دارد. عدم بهره گیری دانش آموخته گان کشاورزی در این بخش و اشتغال بیشتر آنها در مشاغل غیر کشاورزی به عاملی برای کاهش نفوذ دانش در حوزه کشاورزی مبدل شده است. بر اساس آمارهای مرکز آمار از سال ۱۳۸۴ به بعد نسبت فارغ التحصیلان کشاورزی شاغل در بخش کشاورزی به کل فارغ التحصیلان کشاورزی شاغل ، کمتر از ۲۰ درصد است بعنوان مثال در سال ۱۴۰۱ فقط ۱۷ درصد از شاغلان دارای تحصیلات عالی کشاورزی در این بخش مشغول به کار بوده اند و همچنین در ۱۴۰۱ فقط ۱/۱ درصد از کشاورزان دارای تحصیلات عالی مرتبط بوده اند و تا سال ۱۴۰۰ سهم کشاورزان دارای تحصیلات عالی مرتبط از کل بهره برداران بخش کشاورزی کمتر از ۱ درصد بوده است همچنین منابع انسانی نیز در بخش کشاورزی دارای وضعیت مناسبی نیست به طوریکه با کمبود دانش و تخصص ،سختی کار ناشی از عدم استفاده از فناوری های نوین و نبود تنوع شغلی و معیشت پایدار مواجه است این عوامل سبب خروج نیروهای کار جوان و متخصص از بخش کشاورزی شده و نهایتا کاهش بهره وری در تولید را به دنبال دارد از لحاظ سنی جمعیت کشاورزان نیز با توجه به آمارها در سال ۱۳۸۲ حدود ۵/۲۸ درصد کشاورزان کمتر از ۴۰ سال داشته اند و ۱۰ سال بعد این رقم به ۲۲ درصد رسیده و اگر این روند ادامه داشته باشد مقدار این شاخص در ۱۴۰۴ به ۱۷ درصد میرسد موضوعی که نشان می دهد جوانان به حوزه کشاورزی علاقه ای ندارند و ممکن است در آینده این بخش با کمبود نیروی انسانی مواجه گردد از سوی دیگر براساس آمارهای اعلام شده از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از تعداد ۹۴۰۹ شرکت دانش بنیان ثبت شده در کشور تا آذر ماه ۱۴۰۲، فقط ۴۶۱ شرکت یعنی کمتر از ۵ درصد در حوزه (فناوری زیستی، کشا.ورزی و صنایع غذایی ) فعالیت دارند این در حالی است که بر اساس تکالیف قانونی این رقم باید به  ۲۰ درصد تا پایان سال ۱۴۰۱ می رسید.

از آنجایی که در بخش کشاورزی مسئله آموزش و ارتقای دانش و بینش بهره‌برداران بسیار حائز اهمیت می‌باشد ارتقا مرکز آموزش سقز به مجتمع آموزشی ترویجی کشاورزی ضروری است تا بتواند در بخش‌های مختلف در زمینه ترویج و آموزش کشاورزی از تمام ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه بهرگیری نماید.

ـ مطلب ارسالی به سقزرووداو