طبق داده‌های گزارش مذکور نرخ بیکاری پاییز ۱۴۰۱ نسبت به پاییز ۱۴۰۰ در ۱۹ استان کشور کاهشی و در ۱۱ استان افزایشی و در یک استان هم ثابت مانده است. اما در این میان وضعیت استان کوردستان که رتبه اول نرخ بیکاری کشور را به خود اختصاص داده قصه پرغصه‌ای است. این استان درحالی بالاترین نرخ بیکاری کشور را در دو فصل اخیر به نام خودش به ثبت رسانده که مسئولان استانی در اقدامی قابل‌تامل خبر از برگزاری همایش و جشن‌های اشتغال تا اواسط اسفندماه ‌در تمام شهرستان‌های کوردستان داده‌اند.

 رتبه نخست کوردستان در نرخ بیکاری
گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد خراسان‌رضوی با نرخ بیکاری ۴٫۹ درصدی کمترین نرخ بیکاری و کوردستان با ۱۳٫۸درصد، بالاترین نرخ بیکاری را در میان استان‌های کشور داشته‌اند. نرخ بیکاری ۱۳٫۸ درصدی کوردستان در پاییز ۱۴۰۱ درحالی به ثبت رسیده که نرخ بیکاری در این استان در پاییز سال گذشته ۱۰٫۹ درصد بوده است. به عبارتی نرخ بیکاری کوردستان پاییز امسال علاوه‌بر اینکه ۵٫۶ واحد درصد بالاتر از نرخ بیکاری کشور بوده و رتبه اول بالاترین نرخ بیکاری کشور را به خود اختصاص داده حدود ۳ درصد نیز بالاتر از مقدار پاییز سال ۱۴۰۰ است. افزایش نرخ بیکاری کوردستان در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با ۱۴۰۰ تنها محدود به فصل پاییز نبوده و این استان در فصول بهار و تابستان ۱۴۰۱ هم در مقایسه با فصول مشابه سال گذشته شاهد افزایش نرخ بیکاری بوده است.

 اشتغال ناقص کوردستان ۲ برابر میانگین کشور
یکی دیگر از شاخص‌های نامطلوب اشتغال و کار در استان کوردستان در شاخص اشتغال ناقص دیده می‌شود. براساس تعاریف افراد دارای اشتغال ناقص زمانی شامل تمام شاغلانی است که در هفته‌ مرجع، حاضر در سر کار یا غایب موقت از محل کار بوده و به ‌دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و… کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده و خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته‌ مرجع بوده‌اند. طبق گزارش مرکز آمار ایران، درحالی طی پاییز ۱۴۰۱ سهم اشتغال ناقص از کل اشتغال کشور ۹٫۵ درصد بوده، این میزان در استان ۱۸٫۱ درصد بوده است.

 ۶۷ درصد مشاغل کوردستان غیررسمی است
مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰ برای اولین‌بار گزارشی تحت ‌عنوان «نتایج تفصیلی اشتغال و بخش رسمی و غیررسمی ٩٩-١٣٩٨» منتشر کرد که آمارهای اشتغال در بخش رسمی و غیررسمی را به تفصیل ارائه داده است. طبق این گزارش، در سال ۱۳۹۹ حدود ۶۶٫۸ درصد از اشتغال استان کوردستان مربوط به مشاغل غیررسمی (فاقد بیمه و بازنشستگی یا مشاغل ثبت‌نشده یا مشاغلی با کارکن مستقل یا کارکن فامیلی بدون مزد) است. حجم بالای مشاغل غیررسمی علاوه‌بر اینکه بازنمایی عدم موفقیت دولت‌ها در سیاست‌های تمرکززدایی بوده و نشان می‌دهد دولتمردان نتوانسته‌اند با سیاست‌های مناسب بین مناطق توازن ایجاد کنند و بخش رسمی اقتصاد در فقدان حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بخش عمومی و خصوصی رشد چندانی نداشته است، بیانگر این موضوع نیز هست که بسیاری از مشاغل غیررسمی دوام و ماندگاری ندارند و نمی‌توان روی آنها حساب باز کرد.

 بیکاری جوانان کوردستان ۲ برابر میانگین کشور
یکی از شاخص‌های مهم دیگر نرخ بیکاری جوانان ۲۴ – ۱۵ ساله است. براساس گزارش مرکز آمار ایران، در پاییز سال ۱۴۰۱ حدود ۱۹٫۲ درصد از جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله، بیکار بوده‌اند. این درحالی است که طبق همین گزارش، نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله استان کوردستان در فصل پاییز با ۴۲٫۱ درصد، ۲ برابر میانگین کشور بوده است. همچنین طی پاییز ۱۴۰۱ نرخ بیکاری افراد در سن ۱۸ تا ۳۵ سال درحالی در کشور ۱۴٫۸ درصد بوده که این مقدار در استان کوردستان ۲۷٫۲ درصد است. براساس این گزارش، استان کوردستان در هر دو شاخص رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است.

 بالاخره چه کسی پاسخگوست؟ 
طبق آنچه در گزارش اخیر مرکز آمار منتشر شده، نرخ مشارکت اقتصادی در کوردستان ۲٫۳ درصد بیشتر از کل کشور بوده و مشارکت اقتصادی در استان نسبت به پاییز ۱۴۰۰ هم یک درصد افزایش داشته است. گرچه بخشی از افزایش نرخ بیکاری استان کوردستان متأثر از افزایش نرخ مشارکت اقتصادی بوده، یعنی بخشی از نیروی کاری که برای مثال با شیوع کرونا از بازار کار خارج شده بودند حالا به بازار کار برگشته‌ و دنبال کار هستند؛ اما بخش دیگر ماجرای افزایش نرخ بیکاری را باید در عملکرد مسئولان دولتی و برنامه‌های دولت جست‌وجو کرد. رصد اخبار استان نشان می‌دهد با وجود گذشت سه هفته از زمان انتشار گزارش و اعلام کوردستان به‌عنوان استانی که بالاترین نرخ بیکاری در جمعیت ۱۵ساله و بیشتر را در پاییز ۱۴۰۱ در میان همه استان‌های کشور دارد، هنوز هیچ‌کدام از منصوبان ارشد دولت سیزدهم در استان رسما واکنشی به موضوع نشان نداده و درباره آنچه به بار آورده‌اند توضیحی به افکار عمومی ارائه نکرده‌اند! عدم ارائه توضیح به افکار عمومی درباره اعلام کوردستان به‌عنوان استانی با بالاترین نرخ بیکاری کشور یک موضوع است و اینکه نماینده عالی دولت در استان شامگاه شنبه، هشتم بهمن‌ماه، در جمع دانشجویان دانشگاه کوردستان مدعی ایجاد بیش از ۳۳ هزار و ۵۰۰ شغل در سال‌ جاری شده و گفته حدود ۱۳۰درصد از تعهد ایجاد اشتغال استان محقق شده موضوع دیگری است که نیازمند ارائه توضیحات تکمیلی از سوی دولت است. ناگفته نماند که استاندار کوردستان خود نیز بارها ضرورت راستی‌آزمایی مشاغل ایجادشده را گوشزد کرده و حالا این ضرورت بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. استاندار کوردستان برای آنکه میزان توفیق همکاران خود در استان برای نمونه در بحث ایجاد اشتغال را مشخص کند بهتر بود با طرح سوال از مدیران استان در این مسیر گام بردارد و برای شروع بد نیست «رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کوردستان» را مخاطب قرار دهد؛ چراکه یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های محوله از سوی «مسعود میرکاظمی» به رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کوردستان در زمان انتصاب «ارسلان ازهاری» به این جایگاه مهم در اسفندماه ۱۴۰۰ برنامه‌ریزی به‌منظور کاهش نرخ بیکاری در کوردستان بود؛ مستندات آماری یک مرجع ذی‌صلاح می‌گوید «ازهاری» از انجام این مأموریت خطیر ناتوان بوده و کسی باید او را درباره عملکرد نامطلوبش که قطعا تبعات خسارت‌باری برای استان داشته و خواهد داشت مورد بازخواست قرار دهد.

 ناکارآمدی برخی منصوبان دولت؛ بلای جان کوردستان 
اینکه کوردستان در پاییز ۱۴۰۱ بالاترین نرخ بیکاری در کشور را داشته پرواضح است که نمی‌تواند تنها نتیجه عملکرد یک شخص مثلا در رأس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کوردستان باشد؛ چراکه اشتغال و کسب‌وکار در این استان از مشکلات ساختاری و قدیمی رنج می‌برد. اما دولتی که ۱٫۵ سال از عمرش در کشور و ۱۵ ماه از حضور استاندارش در کوردستان گذشته و معاونت اقتصادی استانداری‌اش را هنوز سرپرستی اداره می‌کند که همزمان سرپرست دانشگاه کوردستان است و مدتی هم به‌صورت همزمان با این دو مسئولیت خطیر، سرپرستی پارک علم و فناوری استان را هم عهده‌دار بوده معلوم است اراده‌ای برای تغییر وضعیت استان ندارد. مدیرکل امور اقتصادی استانداری کوردستان در دولت سیزدهم کیست؟ ناتوانی دولت در چیدن مهره‌های هم‌سو با برنامه‌هایش در رقم خوردن وضعیت فعلی کوردستان به چه میزان تأثیرگذار بوده است؟

اینها سوالاتی است که باید به آنها پاسخ داده شود.
اینکه منصوبان دولت سیزدهم در کوردستان از پاییز ۱۴۰۰ تا پاییز ۱۴۰۱ چه کرده‌اند یا به تعبیری بهتر، چه نکرده‌اند که نرخ بیکاری استان ۲٫۹ درصد افزایش یافته، موضوعی نیست که بتوان به‌آسانی از کنار آن گذشت. نخستین برکت انتشار این دست گزارش‌های مراجع رسمی و صاحب صلاحیت هم آن است که در آن گوشه‌ای از واقعیت‌ها برملا شده و فاصله لفاظی و واقعیت به عدد بیان می‌شود./ روزنامه فرهیختگان – فرید کریمی