مردمان از گذشته های دور تاکنون، “نان” را مایه برکت، خیر، روزی و  نماد رزق و بخشندگی خداوند می دانند و این کالا همچنان یکی از منابع اصلی غذایی مردم محسوب می شود.

از سوی دیگر در  گذشته های خیلی دور مردم برای تامین نیازهای خود دست به ساخت وسایلی با خاک، چوب و سنگ می زدند و وسایل مختلفی با ذوق و سیلقه ای خاص برای خود و راحت تر شدن کارها می ساختند، که ساخت تنور برای پخت نان یکی از این اختراعات و ابتکارات است.

امروزه هنر و آثار گذشتگان به گنجینه و میراث ماندگار تبدیل شده است و کارشناسان تاریخ با مطالعه سفال ها بخش زیادی از تاریخ و فرهنگ هر منطقه را بنابر وجود این آثار سنجیده و تفسیر می کنند.

سفالگری یکی نخستین و مهمترین اختراعات انسان و از آثار ماندگار گذشتگان است که با آب، گِل، آتش و انگشتان ورزیده هنرمند خلاق، آثاری زیبا و ارزشمند خلق می شود، این هنر از گذشته های خیلی دور تاکنون ادامه دارد و بسیاری از مردم بنابر سلیقه و نیاز جامعه خود از این طریق آثاری خلق می کنند.

با تغییر سبک زندگی مردم و کاربرد وسایل فلزی و مدرن، اما باز هم ظروف سفالی اما به صورت پراکنده در میان مردم کاربرد دارد و افرادی هنرمند اقدام به ساخت ظروف و وسایلی گِلی از جمله تنور، کوزه، دیزی، گوزله، کشک ساو و تنور می کنند.

ساخت تنور گِلی یکی از هنرهایی است که در کوردستان مرسوم است و امروز با وجود پیشرفت های علمی در زمینه تکنیک های پخت نان، هنوز مردم از این وسیله سنتی و قدیمی برای پخت نان محلی استفاده می کنند.

شهرستان سقز یکی از مراکز مهم ساخت تنورهای سنتی در منطقه بوده و در گذشته غیر از روستاها، ده ها کارگاه تنورسازی در سقز فعال بوده، که به مروز زمان اکثراً تعطیل و در حال حاضر کسانی که همچنان به این کار مبادرت می کنند، کمتر از انگشتان یک دست هستند. این افراد هنر ساخت تنور گِلی سنتی را در دوران کودکی آموخته و اکنون به تولید تنور و کسب درآمد از این راه مشغولند.

خالد امین پور یکی از اساتید تنورسازی گلی در سقز است که در مغازه جلو خانه اش خاک رس، آب و پشم بز را با هم مخلوط می کند و برای مشتریان خاص خود تنور گِلی می سازد.

این هنرمند به خبرنگار ما می گوید: از سال ۱۳۴۰ مشغول تنورسازی هستم، ساخت تنور از ترکیب گل رس، پشم بز و آب پس از طی مراحل خاص صورت می گیرد، قاطی کردن موی بز برای چسپندگی بیشتر گل و جلوگیری از شکستن تنور هنگام جابجایی است

وی می گوید: ساخت تنور کوچک یک روز اما ساخت تنور بزرگ ۲-۳ روز وقت می برد و قیمت فروش هر تنور ازیکصد هزار تا یک میلوین تومان می باشد

امین پور در مزایای این تنورها می گوید: مصرف انرژی کمتر، چسپندگی بهتر، ماندگاری و کیفیت نان مناسب تر از مزایای استفاده از تنورهای سنتی است.

وی در مورد میزان استقبال مردم از این تنورها می گوید: چند سالی بود بازار تنورهای گلی کساد شده بود، اما در سال های اخیر گرایش مردم به این تنورها بیشتر شده و برای نانوایی های سنتی و پخت نان سبوس دار، خانه باغ ها و… از این تنورها استفاده می کنند؛ طعم و مزه نان سنتی، کلانه و کلیره تنورهای سنتی با تنورهای فلزی بسیار متفاوت است.

این هنرمند در مورد بازار فروش تنور سنتی سقز می گوید: عمده بازار فروش ما سقز و شهرهای اطراف و اقلیم کردستان است، اما در ماه های اخیر نیز سفارشاتی از دبی و کشور قطر داشته ایم و در مراحل اولیه از نمونه کارهای ما استقبال کرده اند.

تنورهای گلی خاطرات گذشته را در ذهن ها تداعی می کند و از اثار ماندگار گذشتگان است، در صورت توجه، آموزش و حمایت می تواند به منبعی برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای عده ای تبدیل بشود، در این راستا حمایت میراث فرهنگی و اصناف از چنین مشاغلی ضروری به نظر می رسد.