نشست تخصصی با موضوع «سوریه پس از اسد از منظر حقوق و سیاست بین الملل» در دانشگاه کوردستان با حضور اساتید برجسته و دانشجویان این دانشگاه برگزار شد.

این نشست با محوریت ‌«سرنوشت کوردها در سایه تهدیدات ترکیه»، «تحولات سوریه در آئینه حقوق بین الملل»، «آینده خاورمیانه پس از سقوط اسد» و «امکان سنجی صلح و ثبات در سوریه جدید» برگزار شد.
دکتر «ستار عزیزی» استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی همدان و دبیر شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد، دکتر «امید عزیزیان» دکتری علوم سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه کوردستان و عضو انجمن علوم سیاسی ایران، دکتر «رحمان حریری» دکترای مطالعات منطقه ای و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی و دبیر انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای شعبه کرمانشاه و دکتر «اردشیر پشنگ» رئیس دپارتمان تحولات کوردی انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در این نشست مطالب خود را ارایه دادند.

سکوت حقوق بین الملل در رابطه با تحولات سوریه

دکتر ستار عزیزی، استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی همدان در این نشست به اهمیت حقوق بین الملل در تبیین مسائل پیش روی سوریه پرداخت و گفت: در این رابطه باید به ۲ سوال پاسخ داد، اول اینکه حقوق بین الملل در مورد حکومت پسا اسد چه موضعی دارد؟ و سوال دوم موضع حقوق بین الملل در مورد مداخلات نظامی فعلی و آتی دولت ترکیه در سوریه چگونه است؟
وی اظهار کرد: پیش از پاسخ به سوال اول باید گفت که این سوال خود حاوی ۲ سوال فرعی است که سوال اول فرعی این است که آیا رهبری جولانی را می توان حکومت فعلی دمشق حساب کرد؟ و دوم اینکه آیا حقوق بین الملل به نوع و ساختار آتی حکومت سوریه ورود می کند یا خیر؟ این روزها در عرصه بین الملل منطق قدرت حاکم است و نمی توان این را انکار کرد که در جهان «زور بسیار زور گفته است» هر چند که حقوق بین الملل مقابل بسیاری از این قدرت ها و زورها ایستاده است.
وی افزود: منطق قدرت این را می گوید که انگیزه اصلی کنش دولت ها حفظ منافع ملی است و برای حفظ آن حاضر به پرداخت هزینه های بسیاری هستند اما همیشه در میان برخی دولت ها حفظ این منافع در تعارض قرار می گیرد و همین جاست که قوانین حقوق بین الملل ورود کرده و دولت ها سعی می کنند منافع ملی خود را مبتنی بر حقوق بین الملل بیان کنند.

استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی همدان ادامه داد: امروز در جهان هیچ قدرتی نیست که بگوید چون من قدرت دارم هر کاری بخواهم می کنم و طبیعی است که تمام کارها باید در قالب قواعد حقوق بین الملل بیان شود و نمی توانند قوانین حقوق بین الملل را نادیده بگیرند.
عزیزی یادآور شد: تغییر حکومت ها ممکن است ناشی از ۳ رویداد باشد که یکی از آنها انقلاب مردمی است، دومی کودتای نظامی است و سومی سقوط یک دولت در نتیجه جنگ داخلی است که از منظر حقوق بین الملل مشروعیت حکومت پسا انقلابی شناخته شده، اما حکومت مبنی بر کودتای نظامی را به رسمیت نمی شناسد و در مورد رویداد سوم هم که تحولات سوریه بر مبنای آن رخ داده است، حقوق بین الملل سکوت کرده است.
وی بیان کرد: در حال حاضر حقوق بین الملل تنها از حکومت جولانی می خواهد که حکومتی مبنی بر رعایت قواعد حقوق بین الملل تشکیل دهد، یعنی حقوق بشر را رعایت کند، حق زنان را به رسمیت بشناسد و حکومت فراگیر تشکیل دهد به معنای اینکه تمام اقلیت های دینی، زبانی و مذهبی در این حکومت نقش داشته باشند.
استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی همدان در پاسخ به سوال آیا حقوق بین الملل به نوع و ساختار آتی حکومت سوریه ورود می کند یا خیر؟ نیز، گفت: حقوق بین الملل این مسئله را به قانون اساسی کشورها و ملت ها واگذار کرده و هیچ حکمی ندارد که بگوید حکومت ها باید چگونه ساختارسازی شوند.
عزیزی افزود: در کشورهایی که دارای اقلیت های قومی و مذهبی هستند، حقوق بین الملل نقش مستقیمی ندارد و آنچه که اتفاق می افتد معادمله قدرت است و باید دید که در سوریه کردها برای حقی که برای خود قائل هستند مبارزه می کنند و یا اینکه در حکومت فعلی سوریه ادغام می شوند.
وی در رابطه با سوال دوم هم که به موضع حقوق بین الملل در مورد مداخلات نظامی فعلی و آتی دولت ترکیه در سوریه می پردازد، اظهار کرد: این موضوع را می شود در ۳ فرض بررسی کرد؛ فرض اول این است که ترکیه مستقیم به سوریه حمله کند که در این صورت از منظر حقوق بین الملل عمل متخلفانه ای است.

استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی همدان ادامه داد: فرض دوم بر این است که نیروهای داخلی سوریه که به نوعی نیروهای نیابتی ترکیه هستند، جنگی را به راه بیاندازند؛ حقوق بین الملل می گوید اگر تنها از امکانات، تسلیحات و تجهیزان نظامی آنها استفاده کند این شامل منشور حقوق بین الملل نمی شود اما اگر به طور مستقیم دستوری برای حمله به نقطه ای دریافت کنند، شاما منع حقوق بین الملل خواهد بود.
عزیزی یادآور شد: فرض سوم هم بر این است که حکومت جولانی که از کردها خواسته سلاح های خود را زمین بگذارند و این اتفاق نیافتد، بخواهد به زور متوسل شود و ترکیه هم از آنها حمایت نظامی انجام دهد که حقوق بین الملل می گوید دخالت با دعوت غیرقانونی نیست.

براندازی اسد موازنه منطقه را بر هم زد 

دکتر رحمان حریری، مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی و دبیر انجمن ایرانی مطالعات منطقه ای شعبه کرمانشاه در این نشست گفت: سیاست جای احساسات نیست، سیاست جای اخلاق نیست، سیاست جای قدرت و حرف خود را به کرسی نشاندن است و دنیای امروز به دنیای جنگ و قدرت تبدیل شده است.
دکتر رحمان حریری با بیان اینکه مهمترین مسئله ای که به دنبال براندازی حکومت اسد در سوریه اتفاق افتاده، برهم زدن موازنه منطقه است و پس از این اتفاق ایران عملا در تنهایی استراتژیک منطقه قرار گرفت، اظهار کرد: در حال حاضر هیچ متحد استراتژیکی برای ایران در منطقه باقی نمانده و همین باعث شده تا توازن قدرت برهم خورده و ممکن است ایران وارد جنگ کند.
وی با اشاره به اینکه اقتصاد ضعیف مردم سوری یکی از مهمترین عوامل فروپاشی حکومت اسد بود چرا که از نظر معیشتی مردم این منطقه در بدترین شرایط موجود قرار داشتند، افزود: بهار عربی فرصتی بود تا اسد وضعیت سوریه را ساماندهی کند اما از این فرصت استفاده نکرد و قدرت را به نزدیکان خود داد تا با رانت و فساد شرایط را به بدترین شکل ممکن برسانند.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه ادامه داد: هر چند تا پیش از سال ۲۰۱۱ هم فساد و رانت در اقتصاد سوریه وجود داشت اما بعد از این دوران که انتظار می رفت اصلاحات سیاسی رقم بخورد، این اتفاق نیفتاد و ترکیه و آمریکا در زمان ریاست جمهوری دوره قبل ترامپ وارد معامله شد و با ورود به صحنه سیاسی سوریه تمام موازنات را برهم زد.
حریری یادآور شد: در حال حاضر که ترکیه از طریق نیروهای خود به کوردهای سوریه فشار می آورد ایران می تواند به این موضوع ورود کرده و در حمایت از کوردها زمین بازی را به نفع خود تغییر دهد و کارت طلایی که همان کوردها هستند، می تواند در موازنه قدرت منطقه حضور داشته باشد.

آینده کوردها وابسته به توافقات حاکمان سوریه و غرب است

دکتر اردشیر پشنگ، رئیس دپارتمان تحولات کوردی انجمن مطالعات غرب آسیا نیز در این نشست در رابطه با محور «سرنوشت کردها در سایه تهدیدات ترکیه»، گفت: کردهای سوریه تا پیش از آغاز جنگ های داخلی این کشور در حاشیه بوده و شاید اصلا مردمانی فراموش شده در سوریه بودند که بر خلاف مناطق کوردی ترکیه، عراق و ایران که در پهنه جغرافیایی خاص قرار دارند، دارای پراکندگی جغرافیایی بسیاری نیز هستند.
دکتر اردشیر پشنگ افزود: در دهه های گذشته دولت های عرب به شدت ضد اقلیت های مذهبی و زبانی سوریه بودند و به همین دلیل دست به تغییر و عربی سازی کوردستان سوریه کردند و باعث شدند تا پراکندگی جمعیتی در کوردستان سوریه شکل بگیرد.
وی اظهار کرد: پس از اینکه حزب بعث و بشار اسد در سوریه سقوط کرد، یک نظام جدید بر این کشور حاکم شده که هنوز مشروعیت حقوقی آن شناخته نشده و اکنون کوردها که در سال های اخیر کنترل ۳۵ درصد خاک سوریه را برعهده داشته و متحد با غرب در جنگ با داعش هستند، فرصت دارند تا خود را بازسازی کنند.

پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: اما تهدیداتی در این مقطع تاریخی کردهای سوریه را با مخاطره قرار داده که مهمترین آنها پراکندگی جمعیتی است که ترکیه بخشی از آنها در عفرین را در تصرف خود قرار داده و در کنار این نیز دولت جدید سوریه و ترکیه در تلاش هستند تا قبال عرب ساکن در میان مناطق کوردنشین را علیه آنها به شورش وادارند.
پشنگ یادآور شد: عدم اتحاد داخلی در میان کردهای سوریه نیز دیگر تهدیدی است که آنها با آن مواجه هستند و به جز توافق نانوشته ای که سال ها قبل داشته اند، اکنون دیگر ممکن است که کوردها به آن پایبند نباشند و هر جبهه به یک طرف وارد مذاکره شود که در نهایت به تضعیف و نابودی کردها ممکن است منجر شود.
وی بیان کرد: متاسفانه شاهد هستیم که کوردهای سوریه مانند دیگر کوردهای منطقه، متحد استراتژیکی ندارند و همین باعث شده تا ترکیه بارها به آنها حمله کند، خاندان اسد به آنها ظلم هایی داشته باشند و اتحادی هم که با آمریکا دارند یک اتحاد موقت است و در دوره قبل ریاست جمهوری ترامپ همه دیدند که چگونه غرب پشت آنها را خالی کرد.
رئیس دپارتمان تحولات کوردی انجمن مطالعات غرب آسیا گفت: عمدتا سرنوشت کردها در سوریه، وابسته به توافقات آینده حکومت فعلی سوریه با ترکیه، ورود آمریکا و اتحاد با غرب و ورود حمایتی ایران از کوردها است و در این مقطع زمانی هم خود کردها منتظر اتفاقات آینده هستند.
نه
منازعه و جنگ در سوریه بر سر قدرت ادامه خواهد داشت

دکتر امید عزیزیان، عضو هیئت علمی دانشگاه کوردستان نیز در این نشست اظهار کرد: خاورمیانه این روزها وضعیت آشوبی دارد و بحران های بسیاری در این منطقه حاکم است که آخرین اتفاق آن نیز تحولات سوریه است که با توجه به تجربیات گذشته امکان صلح در این مناطق هم بسیار پایین است.
دکتر امید عزیزیان افزود: نظام سیاسی که این روزها بر سوریه حاکم شده اما به ثبات نرسیده، نشان می دهد که حداقل در سال های آینده منازعه و جنگ در سوریه بر سر قدرت ادامه خواهد داشت و سرکوب و خشونت هایی را شاهد خواهیم بود.
وی ادامه داد: پس از اسد حکومت های معارض در سوریه که همیشه به دنبال استقلال بوده اند، وارد جنگ شده و همین مسئله مانع ایجاد صلح در سوریه می شود و حتی خود گروه تحریر الشام که متشکل ار گروه های مختلف کوچک با دیدگاه های متفاوت است نیز ممکن است باز هم برای رسیدن به قدرت با هم وارد جنگ شوند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه کوردستان یادآور شد: در حال حاضر باید منتظر منازعات مختلف در سطح سوریه باشیم اما اگر این منازعه ها وارد خشونت شوند دیگر از کنترل خارج شده و نمی توان به برقراری صلح در سوریه امیدوار بود و کوردها نیز از این معادلات خارج نیستند.
عزیزیان بیان کرد: امکان سنجی صلح پس از اسد با توجه به داده های عینی که وجود دارد، قابل مشاهده نیست و در دوران پراکندگی قدرت اساسا امکان برقراری صلح وجود ندارد و تا زمانی که گروه های مسلح در سوریه قدرت را به دولت مرکزی واگذار نکنند، شاهد صلح سیاسی نخواهیم بود و این امر هم قابل تصور نیست که کوردها سلاح های خود را تحویل دهند.

• گزارش: سروش حبیبی راد/ کوردپرس