شما اینجا هستید
اجتماعی » کروناویروس و تحولات ملی و بین المللی ناشی از آن/ نقش رسانه ها در مدیریت تحولات

فردین مصطفایی دانشجوی دکتری مدیریت رسانه دانشگاه تهران

ویروس کرونا در سطح جوامع مختلف جهان گسترش پیدا کرده و لاجرم پیامدهای مختلفی را بر کشورهای گوناگون و مجموعه‌های سیاسی مختلف تحمیل کرده است. هدف این نوشته نیز بررسی پیامدهای داخلی و بین­المللی گسترش و شیوع کروناست.

الف ـ سیاسی و بین المللی

ـ افزایش نقش دولت ها در مناسبات جامعه: همه گیری کرونا ویروس باعث تقویت نقش دولت ها در مناسبات سیاسی- اجتماعی و بهداشتی کشورها شده، زیرا کنترل و مدیریت این بحران در سطوح محلی، ملی و بین­المللی نیازمند نقش آفرینی موثر و مستقیم دولت هاست. این مساله نظریه های بازار آزاد و لیبرالیسم را تضعیف می نماید.

ـ چالش های اقتصادی: موضوع دیگر تاثیرات گسترده اقتصادی شیوع ویروس کروناست. مشکلات اقتصادی باعث شد بسیاری از کارخانه‌های اروپایی به تعطیلی کشانده شوند. بنز، بی ام دبلیو، فیات، پژو و رنو شرکت‌های بزرگ خودروسازی اروپا بودند که تعطیل شدند. صنایع گردشگری در کشورهای اروپایی که در برخی از کشورها منبع اصلی درآمدهای دولت بود مانند اسپانیا و فرانسه با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد. فرانسوی‌ها اعلام کردند تا پایان ماه مارس ۲۰۲۰، ۱۰میلیارد یورو به‌خاطر شیوع کرونا تنها در صنایع گردشگری دچار ضرر شده‌اند. نتیجه اینکه بحران‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از کرونا کشورهای اروپایی را به مرحله‌ای رسانده است که برای حل مشکلات اقتصادی خود پس از بحران کرونا، دچار معضلات جدی خواهند شد و طبیعتا مشکلات اقتصادی به واگرایی سیاسی و بروز مشکلات میان این کشورها دامن خواهد زد

اگر بخواهیم درباره تاثیرات کرونا بر آینده اروپا  جمع‌بندی داشته باشیم باید بگوییم همگرایی در اتحادیه تضعیف شده است و ناسیونالیسم برخلاف مفاد منشور اتحادیه اروپا افزایش پیدا کرده است. تاثیرات سیاسی کرونا باعث شده اختلاف میان اعضا، گسترش بیابد. قدرت چانه‌زنی اتحادیه اروپا به‌دلیل مشکلات داخلی و اقتصادی در سطح بین‌المللی کاهش پیدا کرده است و نهایتا اینکه مشکلات موجود میان اروپا و آمریکا، اتحاد فراآتلانتیکی این دو مجموعه را در آینده به‌شدت تضعیف خواهد کرد.

ـ عامل تغییر موازنه قدرت بین شرق و غرب: کنترل ویروس کرونا با هزینه های انسانی و اقتصادی کمتر به اهرمی موثر برای رقابت بین کشورهای غربی و شرقی تبدیل شده، لذا کشورهایی مثل سنگاپور و کره جنوبی در این راستا تا حدودی موفق عمل نموده و کشور چین بعنوان خاستگاه ویروس توانست آن را کنترل نماید، اما در مقابل امریکا، ایتالیا، اسپانیا تاکنون نتوانسته اند در این راستا عملکرد قابل اتکا داشته باشند.

لذا موازنه قدرت در عرصه بین الملل به نفع کشورهای موفق در این حوزه خواهد بود.

ـ معیاری برای سنجش مشروعیت و کارآمدی حکومت ها: هرچه حکومت ها و رهبران آن بتوانند در کنترل کروناویروس و تبعات منفی آن موفق تر عمل نمایند و در دوران کرونا نیازهای ضروری جامعه و شهروندان را تامین نمایند بعنوان الگوی حکمرانی خوب و موفق قلمداد شسده و در صورت عملکرد ضعیف با بحران مشروعیت مواجه خواهند شد.

ـ بحران در بازار نفت: کاهش قیمت نفت و حامل های انرژی باعث چالش درآمدی برای کشورهای صادرکننده نفت و گاز شده است، از سوی دیگر قیمت ارز و طلا را در جهان افزایش داده که این چالشی برای کشورهای ضعیف است.

ـ تضعیف ارتباطات اجتماعی و بین فرهنگی: بحران کرونا ارتباطات بین فردی و جوامع، فعالیت های گردشگری و فرهنگی، مسابقات ورزشی و فستیوال های بین المللی، ملی و حتی محلی را تضعیف و حتی تعطیل نموده است.

ـ الزام کشورها به آینده نگری: کرونا و تبعات گسترده و غیرمنتظره آن، الزامات آینده نگری و تهیه پیوست های بحران در سیاستگذاری های ملی و بین المللی توسط کشورها، اتحادیه ها و سازمان های بین المللی الزامی ساخته است.

ـ توجه به دیپلماسی دیجیتالی: با توجه به محدودیت های روابط رسمی و سفرهای مقامات دیپلماتیک، انجام امورات، مناسبات و ارتباطات میان کشورها در ایام کرونا از طریق دیپلماسی دیجیتالی انجام و پیگیری می شود. تشکیل وبینارهای مختلف و توجه روزافزون به دیپلماسی رسانه ای برای انتقال پیام ها و مفاهیم نیز در این راستاست.

ب ـ فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی

ـ شورش اجتماعی فقرا: اخیرا فراچسکو روکا رئیس فدراسیون بین المللی هلال احمر نسبت به افزایش فقر، بیکاری، کاهش غذا و درمان در پی کروناویروس هشدار داده و گفته تداوم این روند می تواند شورش اجتماعی فقرا را بدنبال داشته باشد.

ـ افزایش ببکاری و کاهش فرصت های شغلی: تهدید شدن کسب و کارهای محلی، تولید و سرمایه گذاری بعلت طرح های محدودکننده ناشی از شیوع کرونا که به بیکاری فزاینده و افزایش فقر منجر خواهد شد.

ـ افزایش تنش های خانگی، روانی و بیماری مرتبط ناشی از آن؛ برای نمونه رئیس اوژانس اجتماعی ایران از افزایش ۳ برابری تماس های زوجین با این مرکز پس از اجرای طرح فاصله گذاری فیزیکی در ایران و تعطیلی کسب و کارها خبر داده، انزواگرایی، مشکلات روانی، سکته های قلبی و…نیز در این مدت افزایش یافته اند.

ـ تغییر در الگوهای اجتماعی و گروه های مرجع: در دوره کرونا، نقش مرجعیت پزشکان و متخصصین عرصه سلامت برای اقشار مختلف جامعه حتی رهبران سیاسی و دینی افزایش یافت و نظریه های علمی و علم گرایی بر مسائل و باورهای مذهبی اولویت یافته، تداوم موضوع به کنترل، کشف واکسن و درمان قطعی کرونا بستگی دارد.

ـ افزایش انسجام اجتماعی: بحران و تهدیدات کرونا، باعث افزایش انسجام اجتماعی بین ملت ها، اقوام و مذاهب مختلف و تا حدوی جریانات سیاسی شده است. تهید مشترک باعث پیدایش دوستان و همدردان جدید شده است.

معمولاً در هنگام بروز فاجعه، میزان همبستگی اجتماعی افزایش می‌یابد، روح همکاری و مشارکت داوطلبانه و خیرخواهانه، بسیاری از اعضای جامعه را به میدان می‌آورد تا با تمام توان به یاری آسیب‌دیدگان بشتابند، نویسندگان و اصحاب فکر و فرهنگ نیز از نفوذ و قدرت اجتماعی خویش بهره می‌برند تا مردم را به کارهای نیکو و خیریه تشویق نمایند. در چنین شرایطی، تلاش برای کسب ثروت ناپسند و غیر اخلاقی تلقی می‌شود و به همین دلیل مجال و فرصتی فراهم می‌آید تا دیگر سرمایه‌ها تقویت و تولید شوند.

ـ افزایش نقش فناوری و ارتباطات انلاین: برای مقابله با تهدیدات کرونا، استفاده از فناوی های نوین در عرصه آموزشی، ارتباطات جمعی و خانوادگی، امورات اداری، اطلاع رسانی و… افزایش یافته و این روند نویددهنده کاهش شکاف دیجیتال و فناوری در جامعه می باشد.

تغییر در سبک زندگیـ افزایش مناسبات اجتماعی افراد در فضای مجازی را از دیگر آثار شیوع کرونا است، الان شرایطی به وجود آمده که به واسطه در خانه ماندن‌ها و تعطیل شدن بسیاری از فعالیت‌ها، مردم بیشتر به فضای مجازی روی ‌آوردند. فضای مجازی بیش از گذشته بر زندگی مردم غلبه پیدا کرده است که این هم می تواند آثار مثبتی داشته باشد اما در عین حال آسیب‌زا هم باشد. البته جوانان قبل از این هم در فضای مجازی حضور داشتند که شاید تغییری در آن ایجاد نشود اما والدین هم با تجربیات فرزندانشان آشنا می‌شوند و قطعاً این شناخت می‌تواند به مباحث تربیتی‌ آن‌ها کمک کند.

ج ـ زیست محیطی

ـ تاثیرات مثبت و منفی بر محیط زیست: یقینا شیوع ویروس کرونا بر تمام بخش های جامعه اعم از صنعت، بازرگانی، حمل و نقل و محیط زیست تاثیرات متفاوتی با شدت و وخامت مختلف گذاشته داشته است. هرچند امکان ارزیابی دقیق از پیامدهای طولانی مدت نیازمند زمان بیشتری است، اما در چند ماه اخیر اثرات مثبتی بر محیط زیست نمایان بوده است و به نوعی زمین نفسی تازه ای کشید!

به دلیل کاهش مصرف سوخت های فسیلی و به دنبال آن کاهش انتشار آلاینده، کیفیت هوا به طور چشمگیری بهود پیدا کرد. اما نگاه تاثیر مثبت کرونا بر محیط زیست یک نگاه خوش‌بینانه به وضعیت موجود است و باید منتظر بلندمدت تاثیرات مخرب کرونا بر محیط زیست بود. هرچند این اثرات منفی را می توان در دو مرحله اکنون و پسا کرونا بررسی کرد. با کاهش فعالیت های حمل و نقل و صنعت اثرات مثبتی بر کیفیت هوا مشاهده شد، اما در مقابل به دلیل قرنطینه شدن و زمان بیشتری را در خانه سپری کردن تولید پسمانده های غذایی و بهداشتی نسبت به قبل بیشتر شده است.

میزان مصرف شوینده ها افزایش داشته است که با ورود پساب ها بر محیط زیست خطر بالقوه ای برای منابع آب و خاک خواهند بود.

نقش رسانه ها در کمک به حل بحران

گذر از بحران موجود و تبدیل تهدیدات به فرصت نیازمند نقش آفرینی رسانه ها بعنوان رکن چهارم دمکراسی است.

در این وضعیت رسانه­های جمعی و شبکه­های اجتماعی می توانند به عنوان دستگاه فراگیر اطلاع­رسانی- آموزشی و نماینده افکار عمومی نقشی محوری و مهم در اطلاع رسانی درخصوص ابعاد مختلف کروناویروس، رعایت موارد پیشگیرانه از شیوع بیماری کرونا و مخاطرات حضور در اجتماعات و معابر عمومی، اهمیت حضور در منزل برای قطع چرخه انتقال این ویروس، بالابردین سطح آگاهی و اطلاعات مردم، انتقال دستورات و توصیه های پزشکی و مسئولان ستادهای ملی و جهانی مقابله با کرونا، ایجاد انسجام عمومی و همگرایی بین افراد، ملت ها و دولت ها برای مقابله مشترک با این تهدید فراگیر داشته باشند

تدوین پروتکل های اطلاع رسانی، تلاش برای هم افزایی و انسجام بین ملت ها و جوامع مختلف جهت مقابله با کرونا، پیشنهادات تخصصی به حکومت ها جهت مقابله با بحران، کمک به دولت ها جهت آینده نگری و تدوین سیاست های مقابله ای، برنامه ریزی برای عصر پساکرونا، فرهنگ سازی برای ایمن سازی جامعه در مقابله با تهدیدات ویروسی و اپیدمی و…از مواردیست که باید روزنامه نگاران و سازمان های رسانه ای موردتوجه قرار دهند.

منابع مورداستفاده

ـ بیانی، فرهاد (۱۳۹۹)؛ نگاهی به مسئولیتهای حاکمیت در رایط کنونی مواجهه با ویروس کووید ۱۹، از کتاب مجموعه مقالات جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران ویروس کرونا در ایران/ تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

ـ عباسی، مجید (۱۳۹۹)؛ بحران کرونا و آیندۀ اتحادیه اروپا، www.atnanews.ir

ـ  عبور از بحران اقتصادی کرونا، خبرگزاری ایرنا www.irna.ir/news/83743143

ـ قادرزاده، امید (۱۳۹۹)؛ خاستگاه اجتماعی سازمان های مردم نهاد و کمپین های مقابله با کرونا:درس آموخته ها و الزامات سیاستگذاری اجتماعی https://uok.ac.ir/fa

ـ گزارش سازمان ملل با عنوان «مسئولیت مشترک، همبستگی جهانی: پاسخی به تأثیرات سیاسی- اقتصادی کووید-۱۹»، ترجمه شده در ایلنا

ـ مردیها، مرتضی (۱۳۹۹)؛ رکونا و چالش ها، www.atnanews.ir

  • این یادداشت قبلا در روزنامه آفتاب نیز منتشر شده است.

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است -
آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد -

سایت خبری سقز رووداو | خبری | اجتماعی | کوردانه | اقتصادی | سیاسی | فرهنگی | گزارش | عناوین بین الملل