صالح‌ نیک‌بخت وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق بشر

پانزدهم فوریه( ۲۶ بهمن)،بیستمین سالروز دستگیری عبدالله‌اوجالان «آپو» رهبر حزب کارگران کردستان (PKK )در سال ۱۹۹۹ در یک راهزنی و آدم ربایی با توطئه مشترک: ترکیه، آمریکا، اسراییل و یونان در نایروبی کنیا ست.

اوجالان در تابستان همان سال محاکمه و به اعدام محکوم و با مداخله دیوان حقوق بشر اروپا حکم اعدام به حبس ابد کاهش یافت.رهبران سیاسی و سازمانهای حقوق بشری در سراسر جهان خواهان محاکمه عادلانه وی در یک دادگاه با رعایت استانداردهای دادگاههای اروپا شدند.با این حال دولت ترکیه حتی به بازرس دبیرکل سازمان ملل متحد اجازه ورود به دادگاه اوجالان را نداد.

نظامی بودن دادگاه او، عدم دسترسی وکیل اوجالان به پرونده تحقیقات از موکلش و همچنین زندانی شدن او پیش از محاکمه به مدت ۶ ماه از موارد غیراستاندارد بودن دادگاه بود.اوجالان در۲۰ سال گذشته به صورت انفرادی در یک قرارگاه نظامی دریایی در جزیره«امرالی» در دریای مرمره اسیر است و بر خلاف موازین حقوقی بین المللی و معیارهای انسانی و اخلاقی در بیست سال گذشته جز با افراد درجه یک خانواده نمی تواند با کسی ملاقات کند که از سال  ۲۰۱۶ این ملاقاتها نیز ممنوع و از سال ۲۰۱۱ هم ملاقات او با وکیلانش منع شده است. ممنوعیت ها بیم خطرات جانی او را بر سر زبانها انداخت و با اعتراض عمومی آزادیخواهان در ترکیه و جهان مواجه گردید.

پس از اعتراضات گسترده به استمرار ممنوعیت ملاقات او، محمد اوجالان برادر«آپو» توانست با وی ملاقات کند؛ پس از حصول اطمینان از حیات و نشاط او، اعتراضات فروکش کرد. اوجالان پس از #نلسون‌ماندلا  تنها رهبر یک جریان سیاسی است که ۲۰ سال تمام در جزیره ای دورافتاده به صورت انفرادی در حبس می باشد.می توان او را «ماندلا»ی خاورمیانه نامید که با سکوت مدعیان دفاع از حقوق‌بشر مواجه شده است. اوجالان در دادگاه اعلام کرد: ما جنگیدیم ولی از خود دفاع کردیم چون این دولت و ارتش ترکیه است که با سلب حقوق انسانی ما، جنگ را به ما تحمیل کرده است. جهان دفاع او را پذیرفت و خواهان صدور حکم عادلانه شد. اوجالان نه در دادگاه بلکه قبل و بعد از آن بارها با اعلام آتش بس یکطرفه و انتشار پیام های مکرر خواهان توقف فوری جنگ گریلاهای کرد و نیروهای مسلح ترکیه و آغاز مذاکره برای پایان دادن به این جنگ بی سرانجام شده است.

«اوجالان» در ملاقات سپتامبر۲۰۱۶ و هم در ملاقات اخیر با برادرش اعلام کرد؛ اگر مذاکرات را دوباره شروع کنیم می توان ظرف شش ماه به بیش از سه دهه درگیری بین نیروهای نظامی ترکیه و حزب (PKK) پایان داد.

کلید صلح در دست اوجالان است؛ همچنانکه کلید صلح در آفریقای جنوبی در دست ماندلا بود. اوجالان بر خلاف تلاش های دولت حاکم در ترکیه و شخص اردوغان که با استفاده از نیروی رسانه ها اصراردارند او را مخالف صلح و آرامش و عامل جنگ داخلی معرفی کنند، نه تنها خواهان ادامه  جنگ نیست، بلکه خواستار برقراری صلح در ترکیه و احقاق حقوق کردها از راه مسالمت آمیز بوده است. اردوغان با حمایت برخی جریانهای کردی در خارج از مرزهای این کشور همچنان بر طبل جنگ می کوبد و با توسعه و تقویت پایگاه های نظامی ترکیه در اقلیم کردستان ‌عراق آماده حمله به مراکز استقرار نیروهای (PKK) در رشته کوه های قندیل درمرز سه کشور ایران، عراق و ترکیه است. ترکیه پیش از این چندبار این آزمون را آزموده ولی نتیجه ای نگرفته است.

اوجالان شش سال پیش در ۲۱ مارس ۲۰۱۳ م مصادف با جشن((نوروز)) که عید ملی کردهاست با پیام خود، روزی نو در تاریخ ترکیه را آغاز کرد. وی در این پیام بر توقف فوری جنگ و آغاز مذاکرات سازنده برای حل مهمترین مسئله ترکیه تاکید کرد؛ پیام اوجالان این انتظار را به وجود آورد که مبارزه سیاسی کردها در ترکیه، جای ۳۵ سال مبارزه مسلحانه را بگیرد. در آن زمان که هنوز تمام قدرت سیاسی و نظامی کشور در دست پرزیدنت اردوغان به عنوان سلطان جدید عثمانی متمرکز نشده بود، سیاستمداران دوراندیش ترک هم می دانستند مسئله کرد راه حل نظامی ندارد و تنها با مذاکره حل می شود. اما در همان حال که آنکارا خواهان شروع مذاکره شده و این مذاکرات از طریق سازمان امنیت ترکیه «میت» پیش می رفت، برخی سیاستمداران ترک مانند فرماندهان نظامی، حتی در مقام طرف مذاکره کننده به رجز خوانی و تهدید پرداختند. همین رجزخوانی ها موجب شد؛ افق مذاکراتی که با امید به صلح و آشتی آغاز شده بود در کمتر از سه سال پس از شروع تیره شود. نظامیان و سیاستمدارن جدید این بار البته به نام دین همان سیاست های نژادپرستانه و نفی موجودیت ملیت های دیگر دوره آتاتورک را باز تولید کرده و هراسان ازپیروزی کردها در انتخابات پارلمانی و شوراها و شهرداری ها دوباره راه جنگ در پیش گرفتند.
آغاز عملیات نظامی گسترده و حمله به مراکز استقرار گریلاها و یورش و نابودی برخی از شهرها به بهانه پناه دادن به گریلاها تنها اقدامات دولت حزب حاکم (AKP) نبود. حزب دمکراتیک خلق ها که برای اولین بار به عنوان یک حزب منادی حقوق کردها وارد پارلمان شده بود و با همدلی نمایندگان مستقل می رفت که به فراکسیون اول اوپوزیسیون تبدیل شود،مورد حمله رسمی نیروهای دولتی و تروریست های مورد حمایت حزب AKP و ارتش و «میت» قرارگرفت. با انحلال پارلمان و انتخابات مجدد، فشار بر این حزب و دستگیری رهبران آن ادامه یافت.با این حال بدون حمایت اوجالان که کلید صلح را در دست دارد، مسئله کرد به عنوان بزرگترین مشکل ترکیه حل نشد و اسارت ۲۰ ساله «آپو» نیز ادامه یافت.

سیاست توسعه طلبی ترکیه و تلاش اردوغان برای به دست گرفتن رهبری جهان مسلمانان سنی مذهب و  ادامه مداخله ترکیه در کشورهای خاورمیانه چون سوریه،مصر، قطر و عربستان از گره های کور سیاست خارجی ترکیه است. اشغال بخش هایی از خاک سوریه و عراق همزمان با تمرکز قدرت در دست اردوغان و عدم ثبات او در تصمیم گیریها، او را تبدیل به پاندولی کرده است که یکنواخت نبودن حرکت آن وی را به فردی تبدیل کرده که متحدان آن هم نمی توانند بر مواضع او اعتماد کنند. برخی رهبران سابق AKP مدعی بودند: ترکیه مصمم به گسترش دموکراسی است تا به انتقادهایی که علیه این کشور می شود پایان دهند، اما رفتار دولت ترکیه به ویژه با کردها و پیروان فتح‌اله‌گولن و سایر مخالفان مورد انتقاد سازمان های بین المللی و کشورهای مدافع حقوق بشر است.

رهبران ترکیه به دنبال اهدافی خارج از مرزهای کنونی و درصدد احیای سلطانیسم ‌عثمانی می باشند که به یک قدرت منطقه ای تبدیل شود و به عنوان یک دولت طرفدار اسلام، رهبری بخشی از جهان اسلام را به عهده بگیرد.

ادامه جنگ و خونریزی در داخل کشور و کشتار کردها و بازداشت و زندان کردن مخالفان و منتقدان سیاسی، پارادوکس رهبری جهان اسلامی ادعایی اردوغان است. اما کردهای ترکیه هوشمندانه بر ادامه فعالیت سیاسی و صلح تاکید می کنند و از ورود در جنگهای داخلی سوریه و عراق اجتناب کرده اند. اقتصاد متزلزل کشور، ایجاب می کند که جنگ داخلی هر چه زودتر پایان یابد. جنگ داخلی نیمی از ارتش کشور را در شرق و جنوب‌شرقی درگیر و بلکه زمین گیر کرده است. غیر از هزینه سرسام آور جنگ و نگرانیهایی که خانواده ها از سرنوشت فرزندان، همسران و بستگان خود در میدان جنگ دارند زندگی را به کام مردم تلخ کرده است. جنگ برای کردها مبارزه برای بقاست و چیزی نداشتند که از دست دهند؛ اما جنگ برای دولت ترکیه هزینه های فراوانی در بردارد. جنایات جنگی ارتش و نیروهای مسلح در مناطق کردنشین، ماهیت حاکمیت و تبعیضی که بین مردم وجود دارد را بر ملا کرده است. فعالین سیاسی و مدنی مدافع حقوق مردم، ترکیه را چون قرص ماهی می بینند که هاله آن یعنی مناطق کردنشین بیش از حد تیره و روشنایی مرکز آن که گستره قدرت حاکمیت است بیش از روشنی متناسب با هاله قرص ماه است. در این وضعیت شهروندان ترک و کرد هر دو آسیب می بینند. ترک ها و کردها از زمان یورش ترکها به آسیای صغیر و استقرار در مناطق کردها و رومی ها کنار هم زندگی کرده اند. مذاکره تنها راه حل سیاسی مسئله اصلی ترکیه است و از سوی مردم نیز حمایت می شود، در حالیکه دولت و حزب حاکم حاضر به پذیرش آن نمی باشد. مردم اردوغان و اوجالان را مدعیان اصلی صحنه سیاسی کشور می دانند. اوجالان می خواهد با در دست گرفتن پرچم صلح و حل مناقشه کرد و ترک از راه سیاسی پیروز شود، ولی اردوغان که همیشه بر طبل جنگ می کوبد به دنبال پیروزی نظامی و حل موضوع از طریق جنگ است. ادامه درگیری میان دولت ترکیه و کردها یکی از دلایل انتقادات سازمان های بین المللی و نهادهای حقوق بشر از ترکیه به خاطر نادیده گرفتن حقوق اقلیت ۲۵ میلیون نفری کردهای این کشور است. فراخوان اوجالان برای صلح و آشتی در ترکیه بیش از نطق های آتشین اردوغان برای سرکوب کردها، با استقبال مردم مواجه شده است. امروز قهرمانان را مردم انتخاب می کنند و این گزینش تعیینی نیست بلکه تعّیُنی می باشد.