درست در شب نوروز هم قتل چهار جوان کورد در جندیرس از توابع عفرین توسط افراطگرایان تکفیری در هنگام روشن کردن آتش نوروز  غم آنان را دوچندان کرد. امروز قدرتمندترین جبهه ضد فرهنگ و هویت کوردی در خاورمیانه در عفرین مستقر شدەاست، زیرا سه جریان متفاوت ضدکورد در آنجا به هم رسیده و به رغم تضادهایشان برای حذف آخرین بازماندەهای این فرهنگ دست بەدست هم دادەاند. پان‌ترکیسم افراطی، نژادپرستی عربی و افراطگرایی تکفیری سه ضلع  مثلث فکری حاکم بر عفرین‌اند و روایتهای مجعول دینی آن سومی که کورد را از نسل جن و خوک می‌پندارد و فرهنگش از جمله نوروز را بازمانده آتش‌پرستی و آیین مجوسی میداند، در خدمت اولی و دومی قرار گرفتەاند. آیا آنها پیروز خواهند شد؟ فریادهای آن زن کورد کرمانج در عفرین که در کلیپ پیوست آمده است، هر بینندەای را مطمئن میکند که چنین اتفاقی نخواهد افتاد و آتشی که در دل این مردم برافروخته شدەاست، نه خود آنان که علمداران تاریکی و نسل‌کشی و انفال را خواهد سوزاند.

چرا نوروز کوردی این همه مورد خشم و غضب افراطگرایان تکفیری و نژادپرستان ترکیه و عرب است؟ پاسخ روشن است، چون این جشن مردمی ریشه در تاریخ و رویاها و آرزوها و خاطرات جمعی مردم کورد دارد و برپاکنندگان آن همیشه و همەجا مردم بودەاند. هرچند نوروز در قلمرو بسیار گستردەای برگزار میشود و دولتها و ملتهای مختلفی آن را جشن میگیرند و از این نظر مبین یک اشتراک فرهنگی تاریخی است، اما در کوردستان برخی آیین‌های خاص نوروزی وجود دارند که جاهای دیگر نیستند و همین امر به نوروز کوردی جلوه خاص و ویژەای بخشیدەاست. این جشن یکی از نمادهای هویت کوردی و بزرگترین نشانه مقاومت جمعی کورد در طول تاریخ خود در برابر فرهنگ نسل‌کشی، انفال و حذف و پاکسازی فرهنگی بودەاست. نوروز جنگ نور با تاریکی، شادی با غم،  زندگی با مرگ و بقا با فنا است و تداوم آن نشانه امید به پیروزی این چهار عنصر بر آن چهارتای دیگر است.

در نوروز امسال علاوه بر مخالفت های بیرونی و عملی با نوروز کوردی که یک نمونه آن گفته شد، برخی دیدگاەها و تحلیلهای عجیب درباره نوروز از سوی برخی کسان که نام کارشناس و متخصص بر خود نهادەاند، منتشر شد که فارغ از نیت نویسندگان و گویندگانش نتیجەای جز تضعیف سنت نوروز در کوردستان و همراهی با مخالفان آن ندارد.  در یکی از این تحلیلها، نوروز جشنی پارسی و ضدکوردی خوانده شد که نماد پیروزی کوروش بر آژدهاک است. در این تحلیل، کاوه/فریدون معادل کوروش و ضحاک همان آژدهاک فرض شده و چنین وانمود شدەاست که مناسبت نوروز پیروزی پارسها بر مادها بوده است. درباره این تحلیل باید گفت که نخست نام آخرین پادشاه ماد در هیچ منبع تاریخی معاصر او و حتی قرنها بعد از او اژدهاک نیست. یک مراجعه ساده به منابع دست اول نشان میدهد که نام او در منابع بابلی ایشتوویگو، در تاریخ هرودوت آستیاگ و در گزارش کتزیاس آستویگاس بوده و اژدهاک ساخته و پرداخته تاریخنگاران بعدی است و کسانی مانند موسی خورنی که حکمرانان ارمنی سرزمینش با مادها دشمنی داشتەاند به آن پر و بال دادەاند. افزون بر آن کاوه و ضحاک داستانی اسطورەای است و نباید در تاریخ و واقعیت دنبال آن گشت و برایش همانندسازی نمود.حتی اگر اصرار بر همانندسازی وجود داشته باشد باید جای ضحاک را در دیار بنی سام و سرزمین اعراب جستجو کرد. هرچند نظرات مختلفی درباره نسبت نوروز و ضحاک بیان شدەاند، اما بەراستی نمیتوان هیچ یک را قطعی پنداشت. نگارنده پیشتر در این کانال از قول برخی آشورشناسان غربی آورده که سقوط آشور در ۲۱ مارس ۶۱۲ پیش از میلاد و درست برابر با نوروز بودەاست. بنابراین اگر قرار است جشن نوروز به تاریخ و سقوط یک پادشاهی پیوند داده شود، شواهد تاریخی تٱییدکننده سقوط پادشاهی آشور توسط ماد هستند و جشن نوروز هیچ ارتباطی با سقوط ماد به دست پارسها ندارد.

نوروز جشنی است که از دل طبیعت و تاریخ  و روح جمعی مردم برآمدەاست و هیچ حکومتی در طول تاریخ، هر چقدر قدرت هم داشته باشد، نمیتواند چنین جشنی را با آن ویژگیهای خاص به زور بر مردم تحمیل کند.

شکوه روشنایی

🖋فریدون مشیری

دنیا تنگ
نومیدی توان فرساست
می دانم
ولیکن ره سپردن در سیاهی
رو به سوی روشنی زیباست
میدانی
به شوق نور در
ظلمت قدم بردار
به این غم های جان آزار دل مسپار
که مرغان گلستان زاد
که سرشارند از آواز آزادی
نمیدانند هرگز لذت و ذوق رهایی را
و رعنایان تن در تورپرورده
نمیدانند در پایان تاریکی شکوه روشنایی را

*مورخ و استاد دانشگاه