دکتر ستار عزیزی، استاد حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی سینا
در این نوشتار به بررسی موضوع و نقشه امریکا در بحث تهاجم نظامی ترکیه به شمال سوریه (کردستان) می پردازم.
ترامپ به دو دلیل خواهان خروج از سوریه بود :
الف : ترامپ به عنوان یک فرد تاجر به دنبال محاسبه سود و زیان مادی است. در واقع، از نظر ترامپ اعطای کمک مالی و نظامی به گروهی غیر دولتی که هیچ منفعت اقتصادی و مالی مستقیم برای ایالات متحده آمریکا در پی ندارد، اقدامی عبث و بیهوده است.
ب : ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۶ با انتقاد از سیاستهای اوباما از جمله حضور نیروهای آمریکایی در خاورمیانه و از جمله سوریه، بر این تصور بود که خروج نیروهای آمریکایی بخشی از وعده های انتخاباتی او بوده که مورد استقبال قرار گرفته و لازم است در آستانه انتخابات ۲۰۲۰ به آن عمل کند.
بدیهی است که خروج نیروهای آمریکایی از منطقه از جمله سوریه به همین سادگی نیست. پنتاگون بر این اعتقاد بوده و هست که آمریکا برای حضور در سوریه و به منظور کنترل دولت بشار اسد، روسیه و ایران؛ هزینه زیادی متحمل شده و ترک بی قید و شرط سوریه، در واقع دور ریختن تمامی این هزینه ها و خدمت به مخالفان آمریکا در منطقه است.
ترامپ چندماه پیش و متعاقب تماس تلفنی با اردوغان به یکباره اعلام کرد که نیروهای خود را از سوریه خارج می کند. این تصمیم با مخالفت شدید وزیر دفاع وقت ( جیمز متیس ) و نماینده رییس جمهور در امور سوریه و مبارزه با داعش ( برت مک گورک ) قرار گرفت و ضمن اظهار مخالفت شدید خود، استعفا دادند. مخالفت شدید نهادهای تاثیرگذار در سیاست خارجی آمریکا با این تصمیم باعث شد که ترامپ، تصمیم خود را تعدیل کند و اجازه باقی ماندن دو هزار نفر از نیروهای آمریکایی را در سوریه بدهد.
ترامپ همواره از اینکه مجبور به لغو توافق با اردوغان شده است، بسیار ناراحت بود. از آنجا که ترامپ شخصیتی بسیار خودخواه و خودشیفته دارد، واقعا بر این اعتقاد است که در امر سیاست خارجی نیز دارای بهترین ایده ها است. ( در این راستا بود که جلسه چهارشنبه با سران کنگره، با تمجید از عملکرد و ایده های خود، نانسی پلوسی رهبر دموکراتها در کنگره را سیاستمداری درجه ۳ خواند ). در ماه اکتبر سال جاری، ترامپ مجددا و درپی تماس تلفنی مجددی که با اردوغان داشت، مشروط بر آنکه ترکیه زندانیان داعش را نگهداری کند، ارتش تریکه از عمق منطقه مورد توافق در سوریه فراتر نرود و به کشتار غیرنظامیان کرد دست نزند، پذیرفت که سربازان آمریکایی را از مناطق مرزی خارج سازد و به حمله ترکیه چراغ سبز نشان داد.
حمله ترکیه به شمال سوریه با مخالفتی شدید در داخل و خارج آمریکا مواجه شد. مک کورگ که متخصص مهار داعش در آمریکا شناخته می شود ترامپ را شایسته عنوان فرمانده نیروهای مسلح آمریکا ندانست. نه ترامپ و نه اردوغان انتظار این حجم از مخالفت را نداشتند. در سطح داخلی، ترامپ متهم شد که با خارج کردن نیروهایش، منافع حضور امریکا در سوریه را از بین برده و با خیانت به کردهای مبارزی که پیاده نظام مبارزه با داعش بوده و ۱۱۰۰۰ نفر تلفات در این ارتباط داده بودند، به وجهه‌ی آمریکا در جهان لطمه زده و همپیمانان آمریکا را دچار نگرانی از ادامه اتحاد خود با آمریکا نموده است.
فشارها بر ترامپ چنان شد که او نامه خارج از عرف دیپلماتیک خود به اردوغان را در روز ۹ اکتبر ( همان روز حمله به شمال سوریه ) منتشر کرد تا خود را از این اتهام بری کند که به ترکیه برای حمله به کردها چراغ سبز نشان داده است. همچنین ترامپ پس از وضع تحریمهای اولیه علیه ترکیه، معاون اول و وزیر خارجه اش را به آن کشور فرستاد تا اردوغان را برای اعلام آتش بس و مذاکره راضی نمایند.
در دوران زمامداری ترامپ از سال ۲۰۱۶ تاکنون، دموکراتها و جمهوری خواهان در هیچ موضوعی در مخالفت با ترامپ به اندازه حاضر، توافق نظر نداشته اند. قطعنامه مشترک کنگره با عنوان « مخالفت با تصمیم مربوط به خاتمه تلاشهای آمریکا جهت جلوگیری از عملیات نظامی علیه نیروهای کرد سوری در شمال شرق سوریه » با رای مثبت ۳۵۴ نماینده ( از جمله ۲۲۵ نماینده دموکرات و ۱۲۹ نماینده جمهوری خواه ) به تصویب رسید و تنها ۶۰ نفر از جمهوریخواهان در کنار ترامپ ماندند که بی سابقه است. این قطعنامه مشترک برای تایید نهایی به تصویب مجلس سنا نیز نیاز دارد. در حال حاضر، سنا در اختیار جمهوری خواهان است و طرح این مصوبه نیز تنها زمانی امکان پذیر است که آقای میچ مکانل ( رییس اکثریت سنا از جمهوری خواهان ) با طرح قانون در سنا موافقت کند که تا الان موافقت او حاصل نشده است. احتمالا او منتظر نتایج جلسه پنج شنبه مایک پنس و پمپو با اردوغان است شاید آنها بتوانند با دست پر به واشنگتن برگردند اما اگر اردوغان بر سر گفته های خود بماند و آتش بس را اعلام نکند، به نظر می رسد که قطعنامه مشترک در سنا هم مطرح خواهد شد و به تصویب می‌رسد.
بر اساس مفاد پنج ماده یا این قطعنامه، از جمله ترامپ می بایست از ابزارهای در دسترس برای توقف حمله به کردها استفاده کند. هرچند این قانون، ترامپ را مستقیما ملزم به حضور مجدد نیورهای آمریکایی در سوریه نمی‌کند اما عبارت « اجرای توافقات موجود در سوریه » به موضوع عملیات مشترک گشتزنی نیروهای ترکیه و آمریکا باز می گردد که توافق اولیه بر سر آن حاصل شده بود و این امر ترامپ را ناچار می سازد که بار دیگر نیروها را به مرز سوریه با ترکیه باز گرداند.
روحیه ترامپ نشان داده است که تنها اولویت و اهمیت برای او، پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰ است. متخصصان انتخابات آمریکا می دانند که مناظره‌های نهایی دو رقیب در آستانه انتخابات، رای افراد مردد را مشخص می سازد. میدانیم که انتخابات ریاست جمهوری امریکا براساس آرای الکترال برگزار می شود. ( کل آرای الکترال ۵۳۸ بوده و اگر نامزدی ۲۷۰ رای الکترال را به دست آورد رییس جمهور آمریکا خواهد بود ). هر ایالتی دارای میزان مشخصی رای الکترال است و هر نامزدی که بیشترین آرای آن ایالت را به دست آورد ( ولو با اختلاف یک رای ) تمامی آرای الکترال آن ایالت را می برد. هیلاری کلینتون در انتخابات ۲۰۱۶ به ترامپ باخت با وجود آنکه او در مجموع بیش از سه میلیون رای انفرادی در کل آمریکا از ترامپ، بیشتر برده بود اما چون ترامپ در ایالتهای بیشتری اول شده بود، انتخابات را برد. در باب اهمیت آرای مردد لازم است از انتخابات ۲۰۱۶ مثالی بیاورم. مجموع اختلاف آرای کلینتون با ترامپ در سه ایالت (پنسیلوانیا با ۲۰ رای، میشیگان با ۱۶ و ویسکانسین با ۱۰ رای الکترال ) تنها ۹۱۶/۱۰۶ رای بود. نظر به اینکه در سه ایالت مزبور، ترامپ نفر اول شده بود لذا آرای الکترال این ایالتها را به خود اختصاص داد که اگر کلینتون نفر اول در آن ایالتها می شد، جای رییس جمهور عوض شده بود. . در ایالت میشیگان، اختلاف آرای ترامپ با کلینتون تنها ۴۲۳/۱۱ رای بود. در ایالت پنسیلوانیا، اختلاف رای ترامپ با کلینتون نیز ۲۳۶/۶۸ نفر و در ایالت « ویسکانسین » نیز ترامپ با اختلاف ۲۵۷/۲۷ رای توانست کلینتون را شکست دهد. جالب است بدانید که حتی اگر کلینتون می توانست فقط در دو ایالت پنسیلوانیا و ویسکانسین، ترامپ را شکست دهد، می توانست رییس جمهور آمریکا شود. متخصصان انتخابات امریکا معتقدند لو رفتن موضوع ایمیلهای خانم کلینتون نقش اساسی در شکست او در مناظرات پایانی و باعث سرازیر شدن آرای مردد در ایالتهای مزبور به سبد رای ترامپ شد. مشاوران انتخاباتی ترامپ الان بسیار در هراس هستند که موضوع خروج امریکا از سوریه باعث شود تا نامزد نهایی دموکرات ابزار مناسبی برای شکست ترامپ در مناظره انتخاباتی داشته باشد ( کما آنکه در مناظره دو روز قبل نامزدهای دموکرات، همه آنها به سیاست ترامپ در اتباط با خروج از سوریه و رها کردن کردها به تندی حمله و او را به بی کفایتی متهم کردند ).
هراس ترامپ از این مساله ممکن است باعث شود تا او موضع سخت تری علیه ترکیه اتخاذ کند و حتی نیروهایش را به سوریه بازگرداند بویژه آنکه او نتوانست عکس یادگاری با مقامات ایران انداخته تا در مناظرات نشان دهد در ارتباط با ایران موفق تر از اوباما بوده است. ترامپ در ارتباط با ایران نتوانست به نتایج مناسبی برسد و عصبانیت او از این مساله باعث شد تا بولتون را قربانی کند. اگر قرار باشد در موضوع سوریه نیز سیاست او با هجمه روبرو شود انگاه در حوزه سیاست خارجی در مناظرات، دست او خالی خواهد بود. کافی است افراد مردد پس از مشاهده مناظره، حق را به نامزد دمکرات بدهند و ترامپ را شایسته‌ی اداره سیاست خارجی ندانند. این امر می تواند به هزینه شکست در انتخابات برای او تمام شود، امری که کابوس ترامپ است./ هفته نامه سیروان