فریدون محمدزاده، فعال فرهنگی

در دو هفته ی گذشته در شهرمان دو اتفاق روی داد که همه ی ما را شوکه کرد. اولی اتفاقی خوب و دومی اتفاقی بد.

اتفاق خوب، بخشش فردی محکوم به اعدام از طرف خانواده ی مقتول بود و اتفاق بد، رفتا غیرانسانی یک آدم نما با یک سرباز.

اتفاق اولی که نشان دهنده ی روح والا، انسانی و بلند خانواده ای بود که با بخشش فرد محکوم، به همه درسی دادند که اگر در تاریخ این شهر بی نظیر نبوده، قطعا کم نظیر بوده است.

اتفاق دوم آنچنان شنیع و زشت و غیر انسانی بود که نظیرش را در این شهر به یاد نداریم.

این جمع اضداد به فاصله ی زمانی کمی از هم اتفاق افتاد. این دو اتفاق تلنگری بە همەی ماست تا بدانیم کە عمل انسانی و غیر انسانی دو روی یک سکەاند کە بە آسانی می توانند جای هم را بگیرند. بر ماست که به تقویت روحیه ی اولی و حمایت و تقدیر از آن همت گماریم و به خشکاندن و از ریشه بر کردن و تقبیح دومی بپردازیم.

به مناسبت این دو اتفاق برگی از تاریخ را دوباره ورق می زنیم و یک رویداد ناگوار که در ۲۵ سال قبل در کشور رواندا اتفاق افتاد را بازخوانی می کنیم.

رواندا امروزه کشوری در قاره آفریقا با ۱۱میلیون جمعیت است.

اقوام هوتو و توتسی اقوام اصلی رواندا هستند. در رواندا میان اکثریت هوتو و اقلیت توتسی همواره اختلاف نظر وجود داشته است، اما دشمنی میان آنها از زمانی که این کشور به سلطه ی آلمان و بعد از آن بلژیک درآمد به طور چشمگیری افزایش یافت. در این تقسیم بندی کسانی که مالک بیش از پنج راس دام یا معادل آن بودند یا دارای ریشه های فئودالی قوی و ارتباط بهتر با بلژیکیها بودند توتسی و سایرین هوتو نام نهاده شدند.

این تضاد طبقاتی همواره باعث اختلاف میان هوتوها و توتسیها بوده و بارها به درگیریهای خونین می انجامیده است. نقطه عطف این درگیریها در سال ۱۹۹۴ اتفاق افتاد.

در شب ششم آوریل ۱۹۹۴ هواپیمای حامل رییس‌جمهور رواندا و همتایش رئیس‌جمهور بوروندی مورد اصابت موشک قرار گرفت و همه سرنشینان آن کشته شدند.

افراطی‌های قبیله‌ی اکثریت هوتو، گروه شورشی‌ای از اعضای قبیله‌ی اقلیت توتسی را به شلیک موشک متهم کردند و کشتار علیه‌ توتسی‌ها را آغاز کردند.

در طی صد روز بیش از یک میلیون نفر از افراد قبیله‌ی توتسی و میانه‌روهای قبیله‌ی هوتو توسط افراطیان هوتو به رهبری ارتش رواندا و گروهی موسوم به اینترهاموه  قتل عام شدند.

آن‌ها راه‌ها را بسته بودند و خانه به خانه می‌رفتند و مرد و زن و کودک را می‌کشتند. آن‌ها از برنامه‌های رادیویی برای نفرت‌پراکنی علیه توتسی‌ها استفاده می‌کردند و از شهروندان هوتو می‌خواستند که توتسی‌ها را شناسایی و به قتل برسانند.

رهبران هوتو، لیست کشتن را به نیروهای خودسر شبه‌نظامی که به مناطق محلی آشنایی داشتند داده بودند بنابراین آن‌ها توانستند توتسی‌ها را شناسایی و به قتل برسانند. همسایه همسایه را کشت و شوهر هوتو همسر توتسی خود را به قتل می رساند.

بسیاری از توتسی‌ها به کلیسا پناه بردند تا در امان بمانند اما در برخی موارد کشیش و راهبه‌ها به شبه‌نظامیان خبر داده و آن‌ها برای کشتن توتسی‌ها حتا گاهی کلیسا را نیز آتش زدند و نابود کردند.خشونت جنسی انجام گرفت و در حدود ۲۵۰ هزار زن و دختر مورد تجاوز قرار گرفتند که موجب به دنیا آمدن هزاران کودک شد.

ده هزار نفر به‌طور روزانه کشته شدند. هفتاد درصد جمعیت قبیله‌ی توتسی و بیش از ده درصد جمعیت رواندا قتل‌عام شدند.

بعد از صد روز نیروهای مسلح و مجهز توتسی از خارج رواندا با تجهیزات فراوان جنگی وارد رواندا می شوند. قتل و عام تمام می شود. رهبران هوتو دستگیر و محاکمە می شوند. اما فقط رهبران و سیاستمداران هوتو در قتل عام دست نداشتند و بسیاری از کشتارها توسط مردم عادی هوتو انجام گرفتە بود. آیا وقت انتقام فرا رسیدە بود؟ توتسیها برای اینکە یکبار و برای همیشە بە این کشتارها پایان دهند راە دیگری برگزیدند. “بخشش”. آنها قاتلان را بە یکبارە می بخشند.

از حق خویش و از انتقام می گذرند تا آیندەی خود و فرزندانشان را بسازند. آنها انسانیت را جایگزین انتقام کردند و روح بلند آدمی را با بالهای شکسته، زخمی و خونین خویش به پرواز درآوردند.

امروزه رواندا کشوری آرام با مردمانی صلح طلب و بدور از خشونت است به گونه ای که حتی برای جلوگیری از خشونت، قانونی را به تصویب رسانده اند که بر اساس آن بیشتر نمایندگان مجلس رواندا از میان زنان انتخاب می گردد که از این بابت در میان همه ی کشورهای جهان سرآمد است.

این اتفاق در رواندا و دو اتفاق در شهرمان نشان داد که عمل انسانی و غیر انسانی هماره در جامعه وجود دارد بر همه ی ما شهروندان است که از رفتار انسانی صیانت و حفاظت کنیم و رفتار غیر انسانی را از خویش و از جامعه بزدایم تا زندگی شایسته تری داشته باشیم.