دکتر هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران

🔹 اساساً فاصله‌گذاری اجتماعی هنگامی‌ مورد قبول اکثریت جامعه قرار گرفت که خطر شیوع کرونا احساس شد و چنین طرز تلقی شکل گرفت که برای مهار شیوع کرونا، در خانه ماندن کافی نیست، بلکه باید با اعمال روش‌هایی در بیرون از خانه پیشگیری‌هایی انجام داد. خطر گسترش کرونا هنوز زیاد است، بنابراین زمینه ذهنی فاصله‌گذاری اجتماعی وجود دارد. اخیرا نظرسنجی‌ای در سطح تهران نشان داده است که هنوز جامعه از شیوع کرونا احساس خطر می‌کند و حتی در انتخاب بین تامین معاش و ماندن در خانه، همچنان ترجیح افکار عمومی، مهار کروناست تا بازگشت به کسب‌وکار؛ البته این گزاره نمی‌تواند گرایش درازمدتی باشد؛ چون بالاخره تاب‌آوری اقتصادی، گرفتاری‌های زندگی شهروندان و خانواده‌ها در برابر شعار در خانه ماندن قرار می‌گیرد و باید در این بزنگاه به فکر جامعه بود. بخشی از جامعه، تبعات اقتصادی در خانه ماندن را نمی‌توانند تحمل کنند و نهایتا یک تا دو ماه می‌توانند این وضعیت را تحمل کنند و اگر این روند کرونایی ادامه پیدا کند، انتخاب سخت بین در خانه ماندن و تامین معیشت خانواده، عملا الزام زندگی و فاصله‌گذاری اجتماعی را سست می‌کند.

🔹قبل از اینکه مردم از این وضعیت قطع امید کنند، باید تدبیری اندیشید و سیاست‌های حاکمیتی باید روش‌های مناسبی به‌کار بگیرد.

🔹 گاهی‌اوقات مردم را سرزنش می‌کنند که چرا بیرون از خانه هستند و فعالیت می‌کنند اما باید پرسید آن‌ها چه میزان از خطر بیماری کرونا آگاهی دارند. این متغیر را درنظر بگیریم که اگر یک ماه پیش متصور بودیم مسئله کرونا زود و در یک زمان معین مهار می‌شود، درحال‌حاضر در ایران و جهان به این نتیجه رسیده‌اند که به این زودی پایان‌یافتنی نیست. بالاخره باید راهی را برای این اوضاع بیابیم و ماندگاری الگوهای اجتماعی به این منتج می‌شود که این راه را چطور پیدا کنیم.

🔹 کمتر زمانی ارتباطات به‌طور عام و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌طور خاص مورد توجه قرار می‌گرفت. به میزانی که افراد و نهادها دورتر از یکدیگر قرار می‌گیرند، به همان میزان اهمیت رسانه و به‌طور خاص رسانه‌های مجازی و شبکه‌ها بیشتر می‌شود و به‌هر حال وقتی افراد در خانه هستند، این ارتباط ازطریق شبکه‌ها به‌خصوص در وضعیتی که هفته‌های اخیر داشتیم، بیشتر می‌شود. آیین‌های نوروز و مذهبی ماه شعبان برگزار نشد و حتی در بحث فوت‌شدگان، دوردفنی داشتیم که پدیده ای به‌حساب می‌آید. این وضعیت، رفتارهای اجتماعی، مناسبات سیاسی و حتی ایمنی روانی را تحت تاثیر قرار داده است.

🔹اگر از منظر سیاسی و اجتماعی به این پدیده نگاه کنیم، قطعا تفاوت‌های ساختار سیاسی که مثلا در چین وجود دارد، با همه کشورهای دنیا متفاوت است و به تبع آن نوع مقابله با کرونا نیز متفاوت است. ساختارهای اجتماعی هم در شیوع و کنترل کرونا موثر است و در این مواقع به‌کارگیری سیاست متمرکز یا سیاست خودمختارانه دربرابر یکدیگر قرار می‌گیرد.

🔹در سطح بین‌المللی اگر به متفکران چپ سیاسی مانند آنتونیو نگری، اسلاوی ژیژک یا چامسکی و از آن سو به متفکران لیبرال مثل فوکو یاما نگاه کنیم، می‌بینیم که همین تفاوت‌های نظری در برایند آینده نیز دیده می‌شود. نمی‌توان پیش‌بینی کرد که کدام سیاست در ایران غلبه خواهد کرد ولی می‌توان گفت ما درحال تغییر رویکردهای سنتی و متعارف در عرصه سیاست خواهیم بود. اهمیت مدنیت و جامعه مدنی در این شرایط پررنگ‌تر می‌شود.

🔹نهادهای حاکمیتی، اهمیت مناسبات روابط مدنی و توجه به شنیدن مطالبات مردم حتی نقدها و اعتراض‌هایی را که می‌کنند، متوجه می‌شوند. ناگزیر هستیم به‌سمت مسئله سرمایه اجتماعی، اعتماد، شنیدن حرف‌های یکدیگر و ادراک مشترک، حرکت کنیم.

🔹با کمک رسانه باید سیستم ایمنی اجتماعی را افزایش داد. باید امید را تقویت کرد، وگرنه جامعه، مستعد کرونای بیشتری می‌شود. رسانه‌ها درحقیقت فیزیک و ضرب ارتباطات بحران می‌شوند و در این وضعیت بحرانی باید به تاب‌آوری شهروندان کمک کنند. ارتباطات بحران این است که صداقت و شفافیت حرف اول را بزند؛ چراکه مخاطبان جامعه اعتماد پیدا می‌کنند و در آرامش بیشتری قرار می‌گیرند. رسانه‌ها در درجه اول باید صادقانه بیانگر وضعیت موجود باشند که از الزامات آن، شفافیت، جلب مشارکت عمومی‌ و ترسیم تصویر واقعی آینده و پیش ‌روست.