واحد دست موزه، کارشناس ارشد مشاوره بالینی علامه
این روزها مهم ترین مسئله اجتماعی و شخصی بیماری ناشی از ویروس کرونا و اضطراب ها و استرس های ناشی از آن است که ذهن بزرگ و کوچک افراد جامعه را به خود مشغول کرده، لذادفاع و مقابله با این مساله از همیت خاصی برخوردار است.

■مکانیزم دفاعی چیست؟
مکانیسم های دفاعی استراتژی‌های روانی هستند که به طور ناخودآگاه به‌منظور محافظت از فرد در برابر اضطراب ناشی از افکار یا احساسات غیرقابل قبول مورد استفاده قرار می‌گیرند.این مکانیزم ها لازمه سازگار شدن ما با اوضاع هستن، به شرطی که در استفاده از آنها زیاده رویی نکنیم.

■ویژگی مکانیزم های دفاعی

الف-معمولاً به طور ناخودآگاه کار می‌کنند.
ب-کمک می‌کنندتا فردبا شرایط سازگار شود.
ج-آرامش‌بخش هستند.
د-به‌کارگیری فراوان آن‌ها فرد را از واقعیت دور می‌کند.

■انسان در بر خورد با اضطراب یا نگرانی ها از مکانیزم های متعددی که در اختیار دارد استفاده میکند.از جمله این مکانیزم های دفاعی
(مکانیزم سرکوب،مکانیزم انکار،مکانیزم ولایش،مکانیزم فرافکنی،مکانیزم درون فکنی،مکانیزم دلیل تراشی،مانیزم جابه جایی،مکانیزم واکنش متقابل،مکانیزم خود بیمار انگاری،مکانیزم تحریف واقعیت،مکانیزم شوخ طبعی، مکانیزم دفاعی بزرگ نمایی و…)
در اینجا چند نمونه از مهمترین و شاخص ترین مکانیزم های که احتمالا در این چند روز در مقابله با تهدید ویروس کرونا ما یا بقیه مردم از آنها استفاده کرده و میکنیم را در تشریح میکنم.

۱_واکنش دفاعی انکار_این واکنش را در جمع زیادی از افراد که واقعیت وجود ویروس را انکار و کتمان میکنند را مشاهده میکنیم.و در انجام توصیه های بهداشتی این گروه بیشترین کوتاهی را می کنند.روز به روز از تعداد افرادی که از این مکانیزم دفاعی استفاده میکنند،کمتر میشود.
۲_واکنش دفاعی دلیل تراشی_این مکانیزم را عده ای با جملاتی نظیر مرگ دست خداست.نشان میدهند و توصیه های بهداشتی را با این جملات و دلیل ها رعایت نمیکنند.
۳_مکانیزم دفاعی شوخ طبعی_این مکانیزم دفاعی را شاید بیشتر از کاربران فضای مجازی دیده باشیم.اگر چه در فضای حقیقی هم کم نیستن کسانی که با شوخ طبعی سعی در کاهش اضطراب خود دارد.
۴_مکانیزم دفاعی واکنش متقابل یا متضاد_این مکانیزم را کسانی انجام میدهند که نه تنها توصیه های بهداشتی را رعایت نمیکنند.بلکه برعکس،سعی می کنند با انجام رفتارهای پر خطر واکنش متضادی نشان دهند.مثلا روبوسی کردن از لج و از قصد،یا پول به زبان زدن،یا رفتاری خلاف آنچه در پروتکل های بهداشتی توصیه شده.
۵_واکنش دفاعی والایش_این عالی ترین نوع مکانیزم هست.و فرد به واسطه اضطراب پیش آمده رفتاری درست و جامعه پسند از خود نشان میدهد.مثلا در این مدت قرنطینه یک اثر هنری از خود به یادگار میگذارد.یا به کتاب خوانی روی می آورد.
۶_واکنش درون فکنی_این واکنش را عده ای که با درون فکنی کردن علایم بیماری ناشی از ویروس کرونا سعی در بیمار جلوه دادن خود میکنند.مثلا به محض کوچکترین سرفه خود را ناقل ویروس کرونا میدانند.
۷_واکنش دفاعی سرکوب_این واکنش را گروهی نشان می دهند که اضطراب ناشی از وضع به وجود آمده را سرکوب میکنند.
۸_مکانیزم دفاعی کوچک انگاری_گروهی با کوچک جلوه دادن شرایط به وجود آمده،اضطراب خود را کاهش می دهند.
۹_مکانیزم جابه جایی_افرادی که از این مکانیزم استفاده میکنند برای کاهش اضطراب خود چون زورشون به کسی که باعث اضطرابشون شده نمیرسه(در اینجا خاصا کرونا)با گیر دادن به کسایی که زیر دستشان هستند، اضطراب خود را کاهش میدند.مثلا گیر دادن های الکی والدین به بچه ها،یا ضربه زدن به یک وسیله. در واقع با جابه جا کردن کسی یا چیزی که باعث اضطرابشان شده با کسی یا چیزی که زورشان به آن میرسد.اضطراب خود را کاهش می دهند.
۱۰_و…

همان طور که بدن انسان هنگام بیماری با تب کردن سعی در کشتن ویروس های بدن را دارد و و با تب کردن محیط بدن را به مکانی برای نابودی ویروس تبدیل میکند.این مکانیزم ها هم واکنشی ناخوادگاه هستن در برابر کاهش اضطراب که البته نباید در استفاده از آن زیاده روی شود و حالت بیمارگونه تبدیل شود.پس اگر در دور و بر خود کسی را می بینید که با این واکنش های دفاعی به صورت نا آگاهانه به پخش کردن ویروس کمک میکند. با درک کردن شرایط روحی و روانی آنها،به جای اینکه آن ها را مسخره کنیم و بر آنها خورده بگیرم.با دلیل منطقی و توجیه مناسب آنها را متقاعد کنیم که رفتارشان باعث پخش بیشتر ویروس شده و هم ریشه کن کردن این ویروس را به تعویق می اندازد و هم جان خود و بقیه را به خطر می اندازد.

•منبع: نظریه های شخصیت/شولتز