حاضرین ضمن پیمایش و بازدید از قسمت های مختلف این مجموعه تاریخی، طبیعی و گردشگری، به تحلیل زوایای مختلف این مجموعه عظیم و پتانسیل های آن پرداختند.

  

معرفی اجمالی بالوقایه

به گزارش سقزرووداو- این قلعه به طول صدها متر مشتمل بر غارهای متعددی است که در یکی از غارها آبی خروشان جاری است و در داخل آن نیز قندیل های قابل مشاهده می باشد. در گوشه گوشه این بنای عظیم حفره های بزرگی به چشم می خورد که به گفته اهالی منطقه، آشیانه جانداران و پرندگان خاصی می باشد.

در بخشی دیگر، دیواره ای کنده شده و نسبتا صاف وجود دارد که احتمالا برای نوشتن کتیبه آماده می شده که اتفاقاتی نامشخص این کار را ناتمام گذاشته است. ذکر این نکته ضروری است که کار مطالعاتی خاصی در مورد بالوقایه صورت نگرفته به همین سبب دانسته های ما در مورد آن بسیار ناچیز است.

ایوان ها و اتاق های کنده شده وجود دارد که در گذشته مورد استفاده برای مهمانی ها و جلسات مهم قرار گرفته و هم اکنون نیز محل استراحت کوهنوردان و گردشگران می باشد.

بالای کوه بالوقایه نقش دیدبانی دارد و به راحتی می توان گردنه خان بانه، قسمتی از شهر سقز، قسمتی از شهر بوکان را مشاهده نمود.

دیوارهای و سنگ های این غار برای کوهنوردان و صخره نوردان از پتانسیل و ارزش ویژه ای برخوردار بوده و گروه های مختلف در طول سال برای صعود و اردوهای ورزشی و آموزشی از آن استفاده می کنند.

در پایین کوه نیز چشمه های متعددی با آبی سرد و گوارا و اطراف کوه نیز پوشش گیاهی و جانوری متنوعی وجود دارد.

در کل باید تاکید کرد این مجموعه که شامل قلعه و غارهای متعدد تاریخی و طبیعی است که دارای کارکردها و ظرفیت های گردشگری، کوهنوردی، تاریخی، زیست محیطی بوده لذا هرگونه فعالیت معادن و یا اقدامات غیرحرفه ای می تواند به بافت طبیعی آن، محیط زیست و توپوگرافی این منطقه آسیب های جدی وارد نماید، موجبات تخریب مراتع و چراگاه دام ها می شود و به کشاورزی این منطقه نیز آسیب می رساند.

صدور مجوزی غیرمنتظره برای استحصال معدن در بالای بالوقایه

در روزهای اخیر یک شرکت اقدام به استقرار تجهیزات استخراج معدن از جمله بیل مکانیکی زنجیری، سنگ شکن، لودر و… با هدف استحصال سنگ در جوار این مجموعه نموده که با واکنش و نارضایتی مردم و شورای روستاهای منطقه از جمله: احمدآباد، سرکل، یازیبلاغی، آخکند و سرا و فعالان مدنی، زیست محیطی، گردشگران و کوهنوردان همراه شده است.

مردم این منطقه می گویند: معدن فوق بدون هماهنگی و رضایت شورا و اهالی این روستاها و میراث فرهنگی اخذ مجوز نموده است.

حاضرین خواستار لغو مجوز صادره شده و ممنوعیت فعالیت های مشابه در نزدیکی مجموعه بوده و در کنار آن معتقد بودند اقدامات توسعه و ساماندهی امری ضروریست.

(توضیحات یکی از حاضرین در مورد بالوقایه)

اهمیت و استعدادهای بالوقایه از دیدگاه یک نویسنده و تاریخ نگار

مرحوم عمر فاروقی مورخ و نویسنده سقزی که سال ها دغدغه شناساندن و حفظ این مجموعه را داشت در مورد بالوقایه در رسانه های مختلف ابز جمله: هفته نامه سیروان، سایت شارنیوز، کوردپرس و… یادداشت هایی را در این رابطه منتشر نموده که چکیده ای از آن به شرح زیر می باشد:

بالوقایه در دو کیلومتری جنوب روستای احمد آباد بخش سقز یکی از زیباترین و شکیل ترین قلعه ی کوه های سقز و کوردستان است و در مقابل آن قلعه دختران (قه­ڵای کچان) از آثار عهد صفوی قرار دارد که دیوارهای آن و بقایای برج ها نشان از عظمت و شوکت این قله باستانی است.

در بالای کوه بالوقایه ایوانی زیبا قرار دارد و شواهد چنان نشان می دهند که احتمالا درصدد آماده کردن سنگ های ایوان برای نوشتن کتیبه هایی بوده اند که موفق نشده اند؛ لاکن خود ایوان به عقیده بنده استوران یا محل اجساد زردشتیان برای در دسترس قرار گرفتن پرندگان گوشتخوار بوده و به خصوص که در تحقیق و کاوش اخیر چند تن از جوانان بوکانی، مقادیری استخوان مردگان کشف شد در قسمت فوقانی کوه غار زیبای ( طاقه ره ش) ‌یا طاق سیاه قراردارد که اگر دستی بر سر آن بکشند هم اکنون نیز چون اتاقی زیبا و با صفا قابل استفاده است و در قسمت دیگر آن نیز غاری کوچک تر واقع شده که در تابستان ها برای (مۆڵ) یا اطراق نیم روزی احشام و دام های منطقه مورد استفاده است.

در پایین کوه نیز تا به حال درگاه دو غار زیبا کشف شده اند و تعدادی از غار نوردان نیز آنجا ها را دیده و متاسفانه از یادگارنویسی و پرت و پلانویسی نیز محفوظ نمانده است. بنابراین از دیدگاه تاریخی بالوقایه بمانند یک اثر ملی قابل بررسی و ثبت می باشد.

اما از نظر محیط زیست، چند نوع پرنده در این کوه زندگی می کنند که عقاب ها و شاهین هایی با پر سیاه و زرد طلایی قابل رویت و در حال پرواز هستند احتمالا پرندگان نایاب و گونه های جانوری نیز در آن زندگی می کنند که نیاز به کارشناسی دارند.

اما از نظر تربیت بدنی با مشاهده سنگ های صاف و مرتفع و نوع سنگ ها و راه های پرپیچ و خم ثابت می شود که بالوقایه بهترین محل و کلاس برای تمرینات و آموزش کوهنوردی است. بنده در بعضی از فیلم های ورزشی دیده ام که در کشورهای خارج با صرف میلیون ها دلار اقدام به ساختن دیوارهای مصنوعی و کوههای سیمانی می کنند تا عاشقان کوهنوردی بتوانند تمرین کنند و در ورزشگاه های کشور نیز دیده ام اما خدا می داند که بالوقایه و دامنه های آن بهترین محل طبیعی برای استفاده تیم های کوهنوردی بوده و به دلیل وجود آب و اراضی هموار و مصفا، استعداد برپایی اردوگاه و کلاس های مدت دار را نیز دارد.

 

پیشنهادات و راهکارها

با توجه به بررسی های میدانی و نظرات فعالان مدنی باید اقدامات توسعه ای و ساماندهی جهت معرفی و استفاده بهینه از این ظرفیت ها صورت بگیرد.

براین مبنا ساخت کمپ های ویژه کوهنوردی و گردشگری پایین قلعه و بالای کوه، ایجاد جاده دسترسی مناسب، اقدامات فوری و تکمیلی جهت ثبت ملی اثر، نصب تابلوهای راهنما، دایر نمودن اردوگاه ورزشی ورزشی کوهنوردی و صخنه نوردی در محل، ساخت آلاچیق هایی جایین کوه برای استراحت و حضور خانواده ها و…امری ضروریست که امید است برنامه ای جامع توسط میراث فرهنگی، بخشداری و دهیاری این روستاها تدوین و اجرایی گردد.

لغو مجوزهای صادره شده برای استحصال معدن و ممنوعیت فعالیت های مشابه در این محوطه باید مورد توجه قرار بگیرد.

 

ـ فردین مصطفایی