ابراهیم محمدحسینی، کارشناس ارشد روزنامه نگاری

همواره بر این باورم که روزنامه نگاری در کوردستان از تمام ظرفیت های خود استفاده نکرده است؛ عدم شناخت دست اندرکاران رسانه ها و مسئولان از جایگاه رسانه ها به ویژه مطبوعات، عدم آینده نگری برای رسانه ها و تولید محتوا و زمان زدگی از جمله مواردی بوده که رسانه های کوردستان با آن دست و پنجه نرم می کنند.

گواه این ادعا، نامنظم منتشر شدن نشریات به ویژه فصلنامه ها و هفته نامه ها، عدم انتشار روزنامه، عدم تاسیس چاپخانه، تولید اندک شمار محتواهای تاثیر گذار از جمله گزارش های فرایند مدار و آستانه کم تحمل مدیران از این دست موارد است.

در کنار این موارد، سرعت در نشر اخبار، روزنامه نگاری ما را چون سایر نقاط جهان، به روزمرگی، کم دقتی و توجه نکردن به کیفیت ارائه مطلب دچار کرده است؛ دردی که دوای آنرا شاید تا اندازه ای “روزنامه نگاری آهسته ” باشد.

از سوی دیگر ارائه گزارش های صِرف، عدم بررسی تفاوت بین آنچه برای اجرا طراحی و آنچه در واقعیت حاصل شده است و نیز عدم ارائه گزارش تفاوت بین تاثیرات ادعا شده و تاثیرات عملا ایجاد شده برای مردم، عدم انتقاد سازنده از دولت و تلاش نکردن برای قدرت بخشی به افراد عادی برای بهبود زندگی خویش، غفلتی است در کردستان که روزنامه نگاری توسعه پیشتر به آن پرداخته است و بر این باورم که پرداختن به روزنامه نگاری آهسته و توسعه، راه بازگشت قدرت به روزنامه نگاران، مخاطبان و رسانه هاست.

گرچه نباید از تلاش های مستمر روزنامه نگاران در جای جای استان غفلت کرد و آنها را نادیده گرفت ولی چون بسیار از قافله عقب هستیم، سعی ها، کافی جلوه نمی کند.

۱ـ روزنامه نگاری آهسته

در روزنامه نگاری آهسته که به روزنامه  نگاری خِرد نیز مشهور است، روزنامه نگار وقتی بیشتری برای پرداخت مطالب دارد. در این نوع روزنامه نگاری، روزنامه نگار به اصل های خوب بودن، پاکی و منصفانه یا عادلانه نوشتن و افزایش دقت، صحت و کیفیت ارائه مطلب توجه ویژه دارد.

در اصل خوب بودن، روزنامه نگار برای ارائه یک محصول مفید، به دنبال بررسی دقیق تمامی جوانب یک موضوع است

در اصل پاکی، برای دوری کردن از فساد و رعایت اخلاق حرفه ای و عدم سوء استفاده از موقعیت کاری توجه دارد؛ به کلیشه ها دامن نمی زند و حامی عدالت اجتماعی است و خودش در سرنوشت مخاطبان و مردش سهیم است.

۲ـ روزنامه نگاری توسعه

روزنامه نگاری توسعه با وجود اینکه سابقه ای ۶۰ ساله دارد ولی آنقدر جوان است که چون کودکی ۶ ساله می نمایاند.  این روزنامه نگاری در ابتدا به عنوان روزنامه نگاری حامی دولت و بعدها چون روزنامه نگاری ملت ساز، شرکای حکومت، کارگزار قدرت بخشی به ناتوانان، ناظر و محافظ شفافیت لقب گرفت ولی به دلیل بهره گیری از انواع روزنامه نگاری چون تحقیقی، وقت گیر بودن در پرداختن به مسائل و سوژه ها واسیر زمان شدن روزنامه نگاران رونق چندانی نگرفت.

پیشگامان این نوع روزنامه‌نگاری در مورد معیارهای آن یادآوری می‌کنند، روزنامه‌نگاری توسعه بر مردم و نیازهای آنان تأکید دارد، الزاماً گزارش مثبت از رویدادها نیست، فقط به موضوع‌های اقتصادی توجه ندارد، توجیه کننده برنامه‌ها و سیاست‌های دولت نیست و یک روزنامه‌نگاری عینی، تشریحی، تحقیقی و انتقادی است.

از دیگر ویژگی این نوع روزنامه‌نگاری، توجه بیشتر به فرایندها وموضوع مدار بودن است همچنین به عناصر خبر چرا و چگونه  توجه خاص دارد و در بین ارزش‌های خبری، اهمیت دربرگیری مهمترست.

روزنامه نگاران در کردستان به دلیل زمان زدگی، بیشتر «خبرهای تشریفاتی» – که شامل خبرهای افتتاح برنامه ها می شود- را پوشش می دهند این

در حالی است که در زمان دیگر می توانند در خصوص تاثیرات این برنامه ها بر مردم و تاثیرات مدعا شده کندوکا و واکاوی کنند.

گالتونگ و وینسنت، مهمترین اصول روزنامه نگاری توسعه را شامل؛ تهیه گزارش  از اتفاقات، حوادث و سازمان‌هایی که بر مردم تأثیر می‌گذارند، متعهد بودن به ارائه راهکار و انتقادهای سازنده و مهم‌ترین دستاوردهایی که ضروری است، دخالت دادن مردم در امر تولید و کنترل برنامه، ارائه راهکار و انتقادهای سازنده و دیدی واقعی نسبت به توسعه انسان می‌دانند.

ازدیگرنکات مورد بحث روزنامه‌نگاری توسعه،توجه به عنصر چه، توجه به مقوله توسعه پایدار، حرکت به سوی حرفه‌ای گرایی، وجود انجمن‌های صنفی قوی برای احقاق حقوق روزنامه‌نگاران، ایجاد شرایط مناسب روزنامه‌نگاری برای پیشرفت، اتخاذ و داشتن برنامه‌ریزی و راهبرد از سوی روزنامه‌ها و داشتن مطالب تولیدی است.همچنین روزنامه‌نگاری توسعه نیازمند رشد مالکیت خصوصی است. دراین نوع روزنامه‌نگاری، یک اصل دیگر هم وجود دارد و آن اینست که تا زمانی که رقابت بین مطبوعات برای حفظ شمارگان وجود ندارد و برخی از مطبوعات دغدغه رقیب ندارند و به کمک یارانه و کمک‌های دولتی امرار معاش می‌کنند، نمی‌توان مفهوم روزنامه‌نگاری توسعه را درک کرد.

همنت شاه (۱۹۹۶) از پیشگامان این روزنامه نگاری  می نویسد:روزنامه‌نگاری توسعه متمرکز بر رفع نیازهای اساسی مردم، نظیر، تقویت مردم در بیان ارتباط و مدیریت توسعه و بهبود فقر و نابرابری می‌باشد.

روزنامه‌نگاری توسعه دموکراتیک است و تاکید بر ارتباطات از «پایین به بالا» دارد.

گزارشگری پایین به بالا منجر به انتشار اخباری نظیر عقاید و دیدگاه‌های مردم می‌شود همچنین این نوع روزنامه نگاری، تلاش‌هایی برای ارتقای اصلاحات و تشویق کنش اجتماعی است.

این نوع روزنامه نگاری به جای نخبگان به مردم عادی تاکید می کند، بر فرایند توسعه محلی تاکید دارد، دخالت دادن و قدرت بخشیدن به افراد محلی را در اولویت قرار می دهد و در تلاش است تا منافع و نیازهای کشاورزان، زنان، کودکان، کهنسالان و اقلیت ها را برآورده کند.

منابع:
– محمدحسینی، ابراهیم(۱۳۹۰)، تحلیل محتوای دو هفته نامه و دو ویژه نامه استانی روزنامه های سراسری استان کردستان، پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

– لوموریه(۱۳۹۶). روزنامه نگاری آهسته، ترجمه علی شاکر، فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه. شماره ۲۴ تابستان ۹۶ صص ۱۶۶-۱۴۵
– آشنایی با روزنامه نگاری توسعه، بازیابی در همشهری آنلاین.