محسن مصطفایی روزنامه نگار

شرایط کنونی در خاورمیانه حاکی از آن است که بازدارندگی و مدیریت منازعه به لحاظ سیاسی- نظامی هنوز یک چالش اساسی است؛ منطقه ای که جدال بر سر منافع و قدرت برای ابر قدرت ها خارج از مرزهایشان در ادوار تاریخی ثبات و آرامش را از این منطقه ربوده است.

سیاست آمریکا از سال ۱۹۴۵م مبنی بر حفظ هژمونی خود در نیمکره غربی و مقابله با ظهور هر قدرت هژمونی در مابقی مناطق جهان بوده است. این راهبرد در مورد منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه هم اجرا شده و دنبال می شود که این اهداف را از طریق “موازنه از راه دور” یا “موازنه مستقیم” دنبال نموده است.

یکی از موضوعاتی که در ۸ سال گذشته بر روی دینامیزم های امنیتی- سیاسی و رقابت های قدرت در منطقه تاثیر مستقیم گذاشته، بحران سوریه و صف بندی های سیاسی ناشی از آن بوده است.

پس از اقدام اخیر آمریکا  که جایزه ۱۲ میلیون دلاری برای کشف محل استقرار و یا شناسایی ۳ رهبر ارشد پ.ک.ک تعیین کرده بود، جدیداً رئیس جمهوری آمریکا دستور خروج همه نیروهای آمریکا از شمال سوریه و مناطق کوردنشین آن را داد که این قضیه استعفای وزیر دفاع ایالات متحده و نماینده آمریکا در ائتلاف بین المللی ضد داعش (در اعتراض به این تصمیم) به دنبال داشت.

در چند ماه گذشته آمریکا مواضعی مبنی بر آموزش ۴۰ هزار نیروی محلی سوریه دموکراتیک و تحویل سلاح های  سنگین به آنها اتخاذ و ماندن در سوریه تا زمان حضور نیروهای رقیب در این کشور را مدنظر قرار داده بود. اما با تصمیم جدید آن کشور مبنی بر اعلام خروج نیروهایش از سوریه نوعی تناقض وجود دارد.

این تصمیم جدید آمریکا  که می تواند نیروهای دموکراتیک را در برابر داعش و حملات ترکیه تنها بگذارد، باعث اعتراض و نارضایتی آنها شده و هشدار داده اند که خروج آمریکا پیامدهای منفی برای ثبات منطقه داشته و خلاء های جدی و چالشی در حوزه سیاسی- نظامی بدنبال خواهد داشت، هرچند بلافاصله کشور فرانسه آمادگی خود برای حضور در این منطقه به جای آمریکا اعلام داشته، اما همچنان فضای مبهم و غبارآلودی بر فضای این منطقه حاکم گشته است.

علیرغم همکاری های گسترده کوردها در مقابله با داعش و جریانات تندرو با امریکا و ائتلاف بین المللی، می توان گفت که آمریکا در راستای رسیدن به اهداف خود به صورت تاکتیکی از کوردها برای تحقق راهبرد کلانش بهره برداری نموده و کوردها تاکنون در چهارچوب راهبرد کلان ژئواستراتژیک  منطقه ای امریکا در  خاورمیانه قرار نگرفته است.

براساس گزارش‌ها مقامات بلندپایه پنتاگون سعی کرده‌اند، ترامپ- که گفته آمریکا  تمایلی ندارد پلیس خاورمیانه باشد- را قانع کنند که دستور خروج را صادر نکند. آنها استدلال کرده‌اند که چنین کاری، زمینه را برای نفوذ روسیه و ایران در سوریه مهیا خواهد کرد، ولی تاکنون موفق به تغییر این تصمیم نشده اند.

در این رابطه تحلیلگران چند فرضیه و احتمال را مطرح می کنند:

ـ اقدام کاخ سفید تنها یک اقدام تبلیغاتی برای تحقق برخی اهداف تاکتیکی این کشور است و جنبه عملیاتی ندارد و احتمالاً برای کسب امتیازهای منطقه‌ای از برخی متحدان عرب خود مطرح کرده و تلاش دارد فشارها بر آنها را افزایش دهد تا امتیازهای حداکثری از آنها به دست بیاورد.

ـ آمریکا می خواهد نقش منطقه‌ای دولت ترکیه را در سوریه پررنگ‌تر کرده و این کشور را به تعهد بیشتر به برنامه‌ها و سیاست های امریکا وادار کند.

ـ برخی دیگر نیز معتقدند که آمریکا تلاش دارد مسکو و تهران را وارد درگیری‌های طولانی مدت با داعش و گروه‌های تروریستی امثال آن نماید و خود را از معرکه رها کند.

با این اوصاف پیش بینی و تحلیل این وضعیت در منطقه پیچیده و چند بعدی است. آیا واقعا آمریکا نیروهایش از سوریه خارج خواهد نمود؟ و در صورت خروج آنها را کجا گسیل خواهد داد؟  آیا عقب نشینی آمریکا از سوریه می تواند طبق توافقی مشترک با روسیه و ترکیه برای خروج ایران از سوریه باشد و به همین خاطر نیروهایش را از آن منطقه از دسترس ایران خارج کند؟

اگرچه نمی توان به قطعیت در خصوص علت و پیامدهای خروج امریکا از کوردستان سوریه و تنها گذاشتن نیروهای دمکراتیک سخن گفت، ولی شرایط مبهم و غبارآلودی را تداعی می نماید.