ی;ی از چالش های اصلی شهر سقز این است که در طرح تفصیلی و جامع فعلی آن به صورت مجزا فاقد پیوست و مطالعات جامع طرح ترافیک شهری می باشد و شبکه مراتب شهری بر اساس اصول شهرسازی و استخوان بندی ساخت ارگانیک و دوران های تکامل و توسعه شهر شکل گرفته و در نهایت طراحی و یا اصلاح گردیده اند، لذا به مواردی نظیر بازنگری و توجه به تغییرات کالبدی و زیست بوم جدیدی شهری توجه خاص نشده است.

تمرکز مراکز خدماتی، بازار ها و امکانات در هسته مرکزی شهر و پیرامون آن و یا تجمع لکه ای خدماتی خاص در نقطه ای ویژه (مثلا خدمات پزشکی و درمانی در محدوده میدان جمهوری و یا تمرکز مدارس در خیابان ۱۴متری سعدی) موجب ایجاد بار و حجم بسیار زیاد تقاضای سفر درون شهری به نقطه مذکور و به تبع آن ترافیک و قفل شدن خیابان های مذکور می گردد.

این مسئله جدا از مرکز شهر و بافت تجاری قدیمی آن است که در تمام شهرهای دنیا امری بدیهی است، اما با وجود این مشکلات، سوال اینجاست که چرا باید باز هم تمرکز سایر خدمات در این بافت باشد !! لذا توزیع کاربری ها و شناور نمودن آن و حتی ایجاد سیاست های تشویقی راه اندازی و احداث این گونه کاربری ها در سایر محلات و مناطق حاشیه به شرط تامین دسترسی ها و خدمات زیربنایی در توزیع و پخش تقاضاهای تردد شهری، می تواند در مدیریت ترافیک بسیار موثر است.

 

در چالش ساماندهی ترافیک میدان دخانیات با توجه به نقایص زیاد، دو موضوع با عنایت به جمیع شرایط موجود، حایز اهمیت است

یکم – هزینه های هنگفت و سنگین اجرای پروژه

دوم – پیچیدگی و سنگینی اجرا که موجبات طولانی شدن زمان اجرا و افزایش مجدد هزینه ها بدلیل تورم روزانه (نه سالانه ) و سست و لرزان بودن پایه های ثابت درآمدی شهرداری که تازه از کمای بی پولی خارج شده و در حال آپدیت شدن است.

این دو مسئله در کنار سایر موانع، دورنمای موفقیت و یا هزینه به فایده  طرح را به شدت مبهم و گنگ می کند.

در دانش مهندسی سیویل و همچنین علم مالیه هیچ کارگزاری حاضر به ریسک انجام کاری که تحقق شرایط آن مبهم و دقیق نباشد، نیست؛ پس شرط احتیاط و عقل برای هر مسئول و مدیری حکم می کند که در چنین چالشی در شرایط فعلی گام ننهد که عواقب رهایی از آن، احتمالا بسیار زیان بار خواهد شد.

 

بخش زیادی از ترافیک عبوری از میدان مذکور، ترافیک عبوری بین شهری است و بخشی نیز از بابت دسترسی ساکنین محلات شریف آباد و بهارستان به مناطق محلات سیلو ، نشمیلان ،تپه شافعی و صالح آباد و بالعکس است. چون آمار دقیق سفرهای ترددی را نداریم اما به تقریب و تخمین حداقل ۵۰ درصد حجم تردد عبوری از این میدان را همین موارد نام برده شده، تشکیل می دهند.

 

با نگاهی به طرح جامع و تفصیلی مصوب سقز در ضلع غربی ساختار شهر دو  دسترسی شریانی موسوم به ۴۵ متری جنوبی و شمالی سقز جهت تسهیل تردد عبوری و داخلی شهر تعریف و تثبیت و مصوب شده است.

اگر اشتباه نکنم در سال۹۴ عزم شهرداری با شناسایی و فراخوان مالکین مسیر برای آغاز ۴۵ متری شمالی با مصوبه شورای وقت جزم شد . این کار با تشکیل پرونده و شناسایی معارضین (مالکین اراضی مسیر) از یک سو و در ادامه با احداث پل بتنی موسوم به پل مالیات بر روی رودخانه چه‌م سقز در امتداد بلوار نشمیلان و سپس احداث پل تقاطع غیر هم سطح در محل سه راهی بلوار کردستان و بلوار نشمیلان هزینه های زیر ساختی و هنگفتی برای آن انجام شد اما متاسفانه ادامه طرح دستخوش دعواهای بی حاصل شورا و شهرداری و الی آخر شد تا به امروز که هنوز ادامه دارد و دود آن شهروندان را چنان متاثر و مستاصل نموده که به مصداق مثل “ما را به خیر شما امیدی نیست شر مرسان ” که واقعیتی تلخ و تاسف بار که کتمان آن هیچ دردی را دوا نمی کند. در این میان سرنوشت احداث دسترسی ۴۵ متری جنوبی که از شهر ک دانشگاه می گذشت گروگان تعیین تکلیف اراضی تعاونی های مسکن این ناحیه شد که خود قصه ای پر از آب چشم است. در اوایل پارسال خبر رسید که شهرداری برای تعیین و حل و فصل مشکلات اراضی این محدوده عزم را جزم کرده و توانسته است خوشبختانه بیش از ۸۰ درصد مسیر را تثبیت و همراه با تعیین تکلیف اراضی تعاونی ها استارت اجرای آن را آغاز کند و برای باقی مانده با تغییر مسیر بلوار که از داخل پادگان حنظله می گذشت با توافق مالکین شخصی اراضی مجاور پادگان آنرا به میدان موکریان وصل نماید. (که ظاهرا این هم لابه لای ده ها مورد درخواست شهرداری معطل تصویب اعضای شورای شهر است تا باشد اگر فرصتی یافتند و از جدال درونی خلاصی یافتند اندکی نیز به گرفتاری های شهر و حل آن بیاندیشند تا که باشد از دعای خیر مردم بی نصیب نگردند)

 

– طول هر کدام از این ۴۵ متری ها به تقریب شمالی ۳۳۰۰متر و جنوبی ۳۰۰۰ متر است یعنی حداکثر شش و نیم کیلومتر خیابان شهری به عرض ۴۵ متر، اگر اولویت اجرایی تخصیص هزینه و بودجه را شهرداری در سال جاری به احداث این دو خیابان بدهد بی شک منافع و دستاوردها (هزینه به فایده ) بسیار مثبتی را در پی خواهد داشت که به اجمال نام برده می شود :

 

۱- طرح آن موجود و مصوب در طرح تفصیلی مصوب شده شهر توسط شورای عالی شهرسازی بوده و لذا نیازی به طی پروسه های طولانی و کشدار اداری تصویب ندارد و الزاما شهرداری موظف به پیروی از آن است.

 

۲-طرح های مذکور به راحتی حجم کامل تردد خودرو های عبوری (از سنندج به بوکان و از بوکان به سنندج و از بانه به سنندج ) را به خود جذب می کند که موجبات کاهش بار ترافیکی بلوار هفت تیر میدان، استقلال میدان دخانیات، بلوار کردستان و خیابان اصلی شهرک دانشگاه خواهد شد.

 

۳- بلوار ۴۵ متری شمالی حجم عظیمی از دسترسی و نیاز ترددی مناطق شهرک زاگرس بهارستان، تازه آباد و شهرک دانشگاه را به بلوار کوردستان و شهرک فرهنگیان، صالح آباد و بلعکس را جذب میکند که نتیجه آن کاهش ورودی ترددی به میدان دخانیات است.

 

۴- با احداث و اجرای این پروژه (۴۵ متری شمالی)مناطق شدیدا کم برخوردار تازه آباد ،شهرک زاگرس، بهارستان نشمیلان بعد از مدتها از منافع پروژه ها و بودجه های شهرداری برخوردار میگردند و اصل محرومیت زدایی از مناطق  محروم و کمتر برخوردارحاشیه شهر تا اندازه ای در عمل تحقق می یابد.

 

۵-با احداث پروژه ۴۵ متری شمالی سرمایه گذاری های انجام شده در سالهای قبل شهرداری (پل های احداث شده و توافقات بازگشایی مسیر) که اکنون بلااستفاده است و در معرض آسیب هستند بعنوان سرمایه شهر مورد بهره برداری قرار می گیرد.

 

۶- با احداث ۴۵ متری جنوبی، ترافیک شدید خیابان اصلی شهرک کاهش و امنیت ترددی با توجه به تراکم ساکنین آن بهبود و از سوی دیگر بهره برداری و خدمات رسانی برای تسهیل ساخت و ساز در بیش از ۱۰۰۰ قطعه مسکونی آماده سازی شده نیز که نقشی وافر در تامین مسکن و کاهش و یا حداقل  متعادل نمودن قیمت مسکن و اجاره بها با سرعت بیشتری فراهم می گردد.

 

۷-اگر با زاویه وسیع تری به اجرای این دو مسیر نگاه کنیم هر شهروند این شهر بطور مستقیم و غیر مستقیم از مزایای بهره برداری از این دو پروژه سهیم خواهد شد، که کمترین آن کاهش بار تراکم غیرقابل تحمل فعلی خیابان ها و بلوارهای فعلی شهر و کاهش زمان سفر های درون شهری و افزایش امنیت عبور و مرور از کمترین دستاورد های آن است که تمام شهر نه فقط بخشی را بهره مند گرداند.

 

۸-با توجه به طول مسیر این دو پروژه و داده های کسب شده شهرداری برای تملک اراضی ۴۵ متری جنوبی هزینه ای ندارد و توافقات تکمیل و اجرا شده است و در ۴۵ متری جنوبی هم بدلیل عبور بخش اعظم مسیر از اراضی ملی (حاشیه رودخانه) و همچنین کم بهاتر بودن اراضی کشاورزی و فاقد کاربری هزینه تملک بسیار ناچیزی متحمل می گردد. لذا با در نظر گرفتن اینکه در این مسیر تنها نیاز به احداث یک پل جدید برای مسیر جنوبی است ابنیه سنگین دیگری در مسیر لازم نخواهد داشت.بر اساس شنیده ها بدلیل فرسودگی پل فعلی قوخ بودجه پل مذکور را هم تا سقف ۱۰۰ میلیارد تومان از ستاد بحران کشور یا استان تقاضا کرد که فرصت  مناسبی برای جذب بودجه از منابع دولت باتوجه به شرایط موجود دارد که تلاش برای جذب اینگونه کمک ها ی دولت هنر مدیران شهر است و محک توانایی آنها در شعارهای که می دهند.باقی مانده مسیر طبق برآوردی که خود شهرداری برای آن داده است در حدود ۶۰ میلیارد تومان می باشد که با توجه به طول ۳ کیلومتری این قسمت و احداث پیاده رو ها و رفوژ میانی و تاسیسات هدایت آب تا حدودی منطقی است و چون انجام کار از پیچیدگی زیادی هم برخوردار نیست بخش اعظم آن با تجهیزات عمرانی موجود شهرداری و با هزینه کمتری هم می تواند اجرا گردد.

 

۹- برای ۴۴متری شمالی چون داده های دقیقی از چالش های اجرایی آنرا نتوانستم کسب کنم، اما بزرگ ترین چالش این قسمت تملک اراضی مسیر است که آنهم با توافق با مالکین و بدون صرف هزینه امکان پذیر است . در ورودی بلوار نشمیلان به رودخانه هم ظاهر با مالکین جهت تعریض مسیر که حدودا ۱۱ قطعه خواهد شد مذاکراتی انجام و آماده تملک با تامین بودجه و تصویب شورااست. پس با تخمین و طول ۳۳۰۰ متری این مسیر هم حداقل ۱۰۰میلیارد تومان می توان برای آن برآورد نمود.

۱۰- هر دو پروژه از نظز اجرایی پیچیدگی سنگینی ندارد . لذا با یک مدیریت پروژه اجرایی و زمان بندی دقیق و در صورت همکاری شورا و سایر نهاد های اداری برای رفع موانع و تصویب بودجه در کمتر از ۱۸ ماه قابل بهره برداری است.

 

مکررا تاکید و باور دارم که همه چیز را همگان دانند و لذا این پیشنهاد و گفتار را نیز خالی از نقص و نقد ندانسته و انتظار دارم شهروندان، اساتید، مهندسین، کارشناسان و علاقمندان و  هرآنکس که دل در گرو رشد و شکوفایی زادگاهش دارد به نقد و تکمیل و پر بار نمودن این جستار بکوشند.

لازم به یادآوری است بدلیل عدم دسترسی به منابع اعداد و ارقام داده شده را سعی نموده به تقریب برآورد نمایم. لذا اعداد مذکور کامل و دقیق نیست.

پایان این گفتار را با نقل داستانی از “سامویل فوس” شاعر اروپایی به پایان می برم که در یک شعر بلند بطور خلاصه اظهار میدارد هزینه زیاد و زمان زیاد ناشی از عدم بازنگری خلاقانه و عدم نوآوری و تکیه بدان می داند:

“حدود ۳۰۰سال قبل از یک جنگل انبوه گوساله ای عبور می کند.از رد پای گوساله مسیری در جنگل ایجاد می شود. حیوانات دیگری نیز از این مسیر می گذرند و سپس آدم ها نیز از آن مسیر می گذرند. در گذز زمان تبدیل به جاده ای برای رفت و آمد مردم می شود و شهری بزرگ در کنار جنگل به وجود می آید و این جاده را ترمیم می نمایند و سال ها رفت و آمد در آن ادامه دارد و هیچکس به این فکر نمی افتد که آیا این راه بهترین، مناسب ترین و کوتاه ترین راه برای رسیدن به این شهر از این جنگل انبوه است یا خیر؟ هیچکس به خود اجازه نمی داد تا مسیر این جاده را بررسی کند و ببیند که آیا مسیری کوتاه تر که در زمان و هزینه صرفه جویی کند وجود خواهد داشت یا خیر؟ هر سال هزاران ساعت از وقت مردم و هزینه مردم در این جاده، که سیصد سال پیش گوساله ای آن را ایجاد کرده بود، تلف می شد و اکنون نیز می شود ….”

*کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی