گزارش تحلیلی از وفا رحیمی – خبرنگار

تفریحات ناسالم همچون قلیان کشیدن، پرسه در خیابان و پارک‌ها، چرخیدن در فضای مجازی، نزاع خیابانی، اعتیاد، خودکشی و قتل، جوانان ما را به لبه پرتگاه کشانده و آنها را از تفریحات سالم گذشته همچون بازی بومی، محلی، دورهمی دوستانه، ورزش‌های مفرج و هیجان انگیز دور و به وادی قلیان، دود و تفریحات ناسالم برده است.

جوانان ما از دیرباز برای تفریحات و سرگرم کردن خود به راه‌های مختلف رجوع می‌کردند اما یکی از سرگرمی‌های گذشته تاکنون استعمال قلیان است، این پدیده نه چندان غریب هنوز در نفس جوانان ما سوار و هر روز نفوذ خود را قوی تر و تاثیرگذارتر می‌کند.

همه کسانی که قلیان می‌کشند از مضرات خطرناک آن آگاه هستند و همواره تاثیرات بد آن را در مجلس عام و خاص بیان می‌کنند ولی انگار این ضررها به قدری در ریه آنها نفوذ کرده که متوجه آن نمی‌شوند و همچنان به کشیدن ادامه می‌دهند.

اگر دقیقا به واژه سرگرمی و تفریح فکر کنیم، قلیان و سیگار را شامل می‌شود البته قلیان بدون هیچ تعارفی اینک سرگرمی جوانان است و باید برای این آسیب بزرگ که دامن‌گیر شده فکری کرد چون از حد معمول گذشته و به پدیده خطرناکی تبدیل شده که نسل جوان (دختران و پسران) راحت با آن تعامل می‌کنند.

جوانان برای تخلیه هیجان و انرژی خود نیاز به محیط ورزشی، تفریحی و سرگرمی دارند و باید آنقدر این اماکن افزایش پیدا کند که او به قلیان سراها و فکر کردن به آن امتناع کند و راه بهتری را برای سرگرم کردنش بیابد، گاه حق انتخاب برای تفریح جوان در نظر گرفته نشده چون زیرساخت‌ها در کشور مناسب توزیع نشده و یا اصلا فراهم نیست.

مگر می‌شود جوان تفریح بهتری داشته باشد و به استعمال قلیان و حلقه‌های دود روی آورد؟ همه معتقدیم اگر ورزش و مکان‌های بیشتری برای سرگرمی آنها فراهم شود محال است به این بلای خانمانسوز که منشا اعتیاد است، تن دهند.

بر خلاف ذهنیت‌ها و اظهارات عده‌ای از مردم در خصوص علاقه جوانان به دخانیات، باید این نکته مد نظر باشد که جوان ما می‌داند سرگرمی و تفریح در چه چیزی خلاصه می‌شود و انرژی اش را در چه اموری صرف کنند لذا هنوز بسیاری از خواسته‌های آنان در حد امید و آرزو مانده است.

اشتغال و ازدواج؟

اشتغال و ازدواج دو مقوله اساسی در زندگی جوان است که نقش محوری بازی می‌کند، امروزه افراد زیادی را پیدا می‌کنید که در هر دوی این مقوله‌ها عاجز و ناتوان و گاه نا امید مانده است، مشکلات اقتصادی، معیشتی و تحریم‌ها و نبود برنامه سازماندهی شده دست بدست هم داده تا جوان ما از کمترین نیاز خود بی نصیب بمانند و روزها و شب‌هایش را در قلیانسراهای پارک‌ها و اماکن دیگر سپری کند و دود قلیان همچنان نفس او را در نوردد ولی هیچ اهمیتی به عوارض آن ندهند.

طبق آمارهای رسمی، سن ازدواج بالا رفته و جوانان ما در بهترین زمان ممکن این امکان را از دست می‌دهند و این حس و حال خوب را گاهی در بالای سن ۳۰ سالگی تجربه می‌کنند هر چند با هم قابل قیاس نیست ولی سر و سامان دادن به زندگی در این روزها به کاری سخت و گاهی نشدنی تبدیل شده است.

اشتغال در مرحله اول و بعد هم ازدواج، همانند عبور از هفت خان رستم شده و دسترسی به آن تقریبا مشکل و یا دور از انتظار است، چه بسا جوانان در این راه خسته و درمانده شده و هر روزشان را با امید به بهبود وضعیت اقتصادی، کاهش صعودی نرخ دلار، طلا و غیره می‌گذرانند تا شاید در بخت و اقبال آنها روزی باز شود تا دستی به احوال زندگیشان بکشند.

شاید خیلی از جوانان بدنبال ازدواجی آسان و دور از تجملات هستند و با وجود کرونا و تعطیلی تالارهای عروسی، این مهم فراهم شده ولی کماکان وضعیت کنونی اقتصادی مجال ازدواج به آنها نمی‌دهد لذا باید دید مسوولان و متولیان امور جوانان چه راهکاری برای ازدواج آسان اتخاذ می‌کنند چون نمی‌توان با تکیه بر وام بانکی زندگی مشترک را پایه گذاری کرد.

تفریح کیلویی چند؟

سالیان گذشته بیشتر جوانان به تفریحات سالمی همچون بازی‌های بومی محلی و دورهمی و گاه و ورزش باستانی و کشتی روی می‌آوردند و اوقات فراغت خود را سپری می‌کردند، تفریحاتی که اینک جای کمتری در ذهن او دارد حتی برخی اطلاعات چندانی در خصوص آنها ندارند.

تفریحات بیشتر جوانان امروزی دورهمی و پرسه در خیابان، چرخیدن در فضای مجازی است این تفریحات ناسالم در میان نسل جوان ریشه زده و در حال رشد است و اگر مسوولان برای اوقات فراغت آنها چاره‌ای نیندیشند به یکی از معضلات جدی جامعه تبدیل خواهد شد چون جوان نیروی محرک هر کشوری است و اگر این سرمایه از بین برود در آن جامعه پیشرفت آنچنانی حاصل نخواهد شد.

فضای مجازی، تفریگاه نو

گسترش استفاده از اینترنت و حضور در فضای مجازی در تعاملات روزمره منجر به ایجاد تغییر در زندگی افراد بویژه قشر جوان منجر شد است، جذابیت این فضا منجر شده افراد ساعات زیادی از روز خود را در آن پرسه زده و تعاملات در این فضا را جایگزین تعامل با اعضای خانواده، دوستان و همسالان خود کنند.

این موضوع صدمات جبران ناپذیری به رشد اجتماعی افراد وارد کرده و ساختار زندگی اجتماعی آنان را تغییر داده، یکی از این صدمات ایجاد نارضایتی خانوادگی است، یکی از بزرگترین معضلات اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا است، ضعف بنیان خانواده و بالا رفتن سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، سرد شدن ارتباطات عاطفی، نارضایتی از زندگی خانوادگی است که همگی از مشکلات عمیقی دامنگیر خانواده است.

جوان ما ناخودآگاه در فضای مجازی درگیر یکسری رفتارها و کنش‌ها می‌شود و همین امر باعث دگرگونی و تحول ایده و تفکر او است، فضای مجازی بر خلاف شفافیت عینی و ظاهری محیطی ناشناخته و نامفهوم برای تعاملات و به اشتراک گذاشتن عقاید است، این فضا می‌تواند ذهنیت جوانان ما را تهدید و حتی مسموم کند و در نهایت به ارزش‌های اخلاقی و دینی خدشه وارد شود.

بیشتر جوانان در فصای مجازی فعال و گاهی ساعت‌ها در حال به اشتراک گذاشتن پست و رصد مطالب دیگران هستند.

حضور در خیابان

وقتی تفریح سالم و زمینه‌های آن در جامعه فراهم نیست جوان به یکسری فعالیت‌های دیگر روی می‌آورد، که یکی از آنها پرسه در خیابان و پارک بدون هدف است، شاید برخی آن را گشت و گذار روزانه بدانند ولی در حقیقت اوقات فراغت با گشت و گذار در خیابان و پارک تعریف و غنی نمی‌شود.

جوان سرشار از انرژی است و باید آن را تخلیه کند حال اگر برای او برنامه ریزی کرد میتوان از این ظرفیت برای توسعه جامعه استفاده کرد در غیر این صورت هرز خواهد رفت.

یکی از جوانان سقزی معتقد است: در قالب یک گروه کوهنوردی هر هفته بخشی از اوقات فراغت خود را با دوستان می گذارند و با کمترین هزینه بهترین سرگرمی را دارد، انتخاب تفریح و پر کردن اوقات فراغت بستگی به شخص دارد که چطور این فضا را برای شادابی و نشاط خود پرکند.

او تاکید کرد: منکر کمبود فضای ورزشی و تفریحی در شهرستان نیستم ولی انتخاب راه و روش سرگرمی با همین محدودیت ها باید درست و سالم باشد.

اعتیاد، بلای جان جوانان

اعتیاد یکی از معضلات اساسیِ حال حاضر و عامل بروز بسیاری از آسیب‌ها و نابسامانی‌های فردی و اجتماعی در جوامع مختلفِ سراسر دنیا محسوب می‌شود، بیماری که بدلایل متعددی به‌صورت فزاینده‌ای در میان اقشار در حال گسترش است و همه روزه شاهد گرفتار شدنِ طیفی از فرزندان این مرز و بوم در دام این بلای خانمان‌سوز هستیم در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و جوانان بتواند بیش از هر اقدام دیگری به پیشگیری و کاهش این معضل اجتماعی کمک کرده و از اثرات تخریبی آن بکاهد.

اعتیاد به مواد مخدر جزو یکی از غلطترین عادات زندگی است که می‌تواند فرد مبتلا به مصرف مواد مخدر و اطرافیانش را بشدت تحت تأثیر قرار دهد، متاسفانه این عادت غلط هر روز بیشتر در جامعه رشد می‌کند و بیشترین افرادی که در دام اعتیاد می‌افتند هم قشر جوان هستند.

از آنجایی که جوانان و نوجوانان در حساس ترین و آسیب پذیرترین دوران زندگی خود قرار دارند به راحتی ممکن است دچار اعتیاد شوند طوری که هر روز برخی را در گوشه و کنار شهر می بینیم که در حال مصرف مواد مخدر هستند و در لابه لای دود و بیچارگی نفس نفس می‌زنند و هیچ روزنه امیدی را در خلوت خود احساس نکرده و هر روز سرنوشتی بدتر از گذشته در انتظارشان است.

مهمترین مشکل جوان احساس نا امنی اقتصادی و اجتماعی است

جامعه شناس و استاد دانشگاه سقزی مشکلات اصلی و اساسی جوانان جامعه در حال حاضر را احساس ناامنی اقتصادی و اجتماعی دانست و گفت: ناامنی اقتصادی، طی ۱۰ سال اخیر بویژه دوران تحریم، در این شرایط ذهن جوان ایرانی نیز ناامن و معلق خواهد شدچون می پندارد باید مدام عجله کند و اگر لحظه‌­ای دیربجنبد از غافله باز مانده و قافیه را باخته است.

دکتر سردار فتوحی با بیان اینکه در وضعیت ناامنی اقتصادی، امید در ذهنیت همه جوانانی (همه طبقات اجتماعی) رخت برمی‌­بندد، افزود: در هر صورتی بیکاری و مشکلات دیگر احساسی ناخوشایند و ذهنی نآرام برای جوانان به همراه دارد. بنابراین ذهنیت جوان ایرانی آواره و معلق است، نمی­داند چه کار کند و چه تصمیمی بگیرد.

وی به ناامنی اجتماعی (طلاق، قتل، خودکشی، سرقت و فساد) در میان جوانان اشاره کرد و یادآور شد: مسایل اجتماعی گسترش و شیوع و آمار آسیب‌های اجتماعی افزایش یافته بنابراین جوان ایرانی به نظام اداری، خانواده، دوستان و غیره بی ­اعتماد شده است.

فتوحی مهمترین موانع فراهم نشدن زمینه تعالی جوانان را نبود ارتباط و تعامل بخش‌­های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و آموزشی (تقبل هزینه های تحصیلی بر عهده دانشجو) با هم، عدم برگزاری همایش، سمینار و جلسات در خصوص آسیب‌های اجتماعی و اوقات فراغت جوانان در دانشگاه و م

کان‌های دیگر، بحران اقتصادی، بحران های اقتصادی و افزایش اسیب های اجتماعی، برشمرد.

 

اوقات فراغت، به پرتگاه تبدیل شده است

 

این استاد دانشگاه، با اشاره به اینکه اوقات فراغت به زمان‌هایی که افراد کار ضروری برای انجام نداشته و معمولاً تمایل به انجام فعالیت‌های فرح‌بخش و نشاط‌آور بیشتر می‌شود، افزود: اوقات فراغت در جامعه ما به اوقاتی برای چیرگی و تسلط و اوقاتی برای کسب سود و منفعت شخصی بدل شده و به پرتگاه جدیدی تبدیل شده است.

فتوحی با بیان اینکه اوقات فراغت به دو نوع فراغت با دیگران و فراغت با اشیا تعریف می شود، اضافه کرد: در شیوه اول از فراغت، فرد در ارتباط با دیگران است، مثلا با دوستانش در حال پرسه زنی یا کوهنوردی است و هدفِ ارتباط شامل صمیمیت و شکوفایی است.

وی اظهار داشت: درفراغت با اشیا (یا طبیعت) هم معمولا فرد تنهاست و حتی اگر با دیگران باشد آنها بر یک شی متمرکز هستند و هدف، ارتباط با دیگری نیست بلکه هدف استفاده بهتر یا سود و لذت بیشتر است مثل دور دور کردن و لایی کشیدن در خیابان با ماشین و موتور، قلیان کشیدن و پرسه در خیابان و پارک‌ها است.

فتوحی با اشاره به اینکه نبود تفریحات سالم می توان پیامد افسردگی و کسلی را در پی داشته باشد، تاکید کرد: جوانان برای اینکه تفریحات سالمی داشته باشند باید به مسافرت های چند روزه و دور شدن از فضای شهری، رهایی از فضای مجازی، رفتن به دل طبیعت و کوهنوردی و ورزش های مفرج روی آورند.