دوای ئه‌وه‌ی نیو کاتژمێرێک له‌ پانتایی ده‌شته‌کانی بانه‌دا ڕێمان بڕی.ئه‌و کابرا کورده‌ی که‌ جڵوکێشی ئه‌سپه‌کان و ڕێنوێنمان بوو.هه‌ر پیاده‌ بردمانیه نێو دۆڵێکی پانه‌وه‌.له‌ گوندی سه‌به‌تڵوو(Sabatu)پاسه‌وانه‌کانمان گۆڕی.ده‌سته‌ی یه‌که‌میان گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ بانه‌ و ده‌سته‌ی دووهه‌میش له‌ گه‌ڵماندا که‌وتنه‌ رێ.له‌و دۆڵه‌وه‌ هه‌ڵکشاین و به‌ سه‌رولێژایه‌کی ڕژدا هه‌ڵگه‌ڕاین و له‌ کاتژمێر سێی دوانیمه‌ڕۆدا گه‌یشتینه‌ سه‌ر به‌رزایی کوێره‌ رێگاکه‌.ئه‌م به‌رزایه‌ پێم وابی چکێ که‌متر له‌ ٧٠٠٠ پایه‌ک له‌ ئاستی ده‌ریاوه‌ بڵه‌ندبوو.هه‌ر له‌وێوه‌ مه‌ڵبه‌ندێکی چڕی لێره‌واری له‌ به‌ڕدڵان که‌ ببوه‌ هۆی دواکه‌تنی سه‌فه‌ره‌که‌مان به‌ جێ هێشت و که‌وتینه‌ نێو لاپاڵه‌ رووته‌نیەکان و مووچه‌ و مه‌زرا.شوێنه‌ به‌رزه‌کان به‌فرێکی قورسی و قایمی تێدابوو به‌ڵام دوانیوه‌ڕۆ له‌م به‌رزایه له‌ڕاده‌به‌ده‌ر تاو تیژ بوو.ئه‌مه‌ دوایین به‌فر بوو له‌ گه‌شته‌که‌ماندا لێی ڕه‌ت بووین.به‌ڵام هه‌ر له‌ سه‌ر ڕێگای به‌ره‌و کرماشان له‌ دووره‌وه‌ لووتکه‌ به‌فراویه‌کان به‌ ئاوه‌ڕدانه‌وه‌ بۆ ڕۆژئاوا وه‌ده‌ر ده‌که‌وتن.داگه‌ڕانیشمان به‌ هه‌مان شێوازی سه‌رکه‌وتنمان رژد و سه‌خت و لاپاڵ بوو.سه‌ره‌تا به‌ربووینه‌وه‌ نێو دۆڵێکی باریکی جوان و دڵگیر،دوایی ئه‌وه‌ی به‌ بڕێک دیمنی له‌ ڕاده‌به‌در جوان و خواکردی سه‌رنجڕاکێشدا تێپه‌ڕاین و ڕوومان کرده‌ پانتای به‌رینی دۆڵه‌که‌ له‌ قه‌راخ چۆم که‌ پڕ بوو له‌ به‌روبوومی دانه‌وێڵه‌ی کشت وکاڵی.له‌ چه‌ندین گوندی سه‌ر ڕێگا تێپه‌ڕ بووین،خانوه‌کانیان به‌ خشت و قوڕ ساز کرابوون.له‌ یه‌کێ له‌و گوندانه‌ گه‌یشتینه‌ کۆڕێکی هه‌ڵپه‌ڕکێ،ڕێنوێنه‌که‌مان خۆی بۆ نه‌گیرا و چوه‌ نێو هه‌ڵپه‌ڕکێکه‌یانه‌وه‌ و ئاگای له‌ دونیا نه‌ما.هه‌رچه‌نده‌ منیش گه‌ره‌کم نه‌بوو بانگی لێبکه‌م به‌ڵام ناچار هه‌رام لێکرد و له‌ هه‌ڵپه‌ڕکێکه‌ دوورم خسته‌وه‌.چاره‌کێکی مابوو شه‌و دابێت گه‌یشتینه‌ گوندی میره‌دێ.موڵکی ئاغا بوو،سه‌رۆکی گونده‌که‌بوو.له‌م گوندە بۆ یه‌که‌م جار له‌و هه‌موو سه‌فه‌ره‌دا مێعماری ئێرانیم چاو پێکه‌وت.خانوێکی ئاجووری جوان چێکریاو به‌ په‌نجه‌ره‌ی گه‌وره‌ گه‌وره‌وه‌،هه‌ر له‌ دیمه‌نی کۆن و قه‌دیمی رێگه‌ ئاسنه‌یکانی ئینگلستان ده‌چوو.ئه‌م خانووه‌ جێی سه‌رنجه‌ و ده‌گمه‌نه‌ بۆ ئێمه‌ به‌ هات بوو.ئازا هۆده‌ی مانه‌وه‌ و شێومان بۆ ئاماده‌ کرا.خه‌ڵکی گوند و ده‌ست و پێوه‌نده‌کانی ئاغا،هاوڕێکانی ئێمه‌یان بۆ خه‌وتن و شێو خواردن به‌ سه‌ر ماڵه‌کان ئاوایدا دابه‌ش کرد.شتێکی سه‌رنج ڕاکێش ئه‌وه‌ بوو هه‌موویان به‌ سه‌رو سیمای کوردانه‌وه‌ به‌ فارسی وتورکی ئه‌دوان و زیاتر چێژیان له‌وه‌ ده‌برد خۆیان به‌و شێوازه‌ و جیاوازتر له‌ رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ کوردێک ده‌ربخه‌ن.

شه‌وه‌کی زوو دوو کاتژمێر کوتامان تا گه‌یشتینه‌ گوندێکی دیکه‌ی ئاغاکه‌ی میره‌دێ.لێره‌ پێناسه‌ی ئێرانی زیاتر له‌ مێره‌دێ به‌رچاو ده‌که‌وت.

لێره‌ ژنه‌کان هه‌رچند درگای ماڵکه‌یان دایم له‌ سه‌ر گازره‌ی پشت و ئاوه‌ڵابوو و ته‌نانه‌ت ده‌م وچاویان دانه‌پۆشرابوو،به‌ڵام به‌ شێوازی ئێرانی لیباسیان له‌به‌ردابوو.برێ شت له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر جێ سه‌رنجه‌ و جێ سه‌ر سووڕمانه‌ و لای پیاو باوه‌ڕ پێکردنی ئه‌سته‌مه‌.شێوه‌ی جل و به‌رگی ژنانی باکووری ئێران ئه‌ونده‌ ناحه‌زه‌ که‌ ده‌بێ سه‌دان باره‌قه‌ڵا له‌ پیاوه‌کانیان به‌که‌یت بۆ ئه‌وه‌ی له‌ ماڵه‌وه‌ دایانبشارن تا نه‌یان بینی.له‌ سه‌ر شه‌ڵواره‌ ته‌نگ و ترشه‌ شێوه‌ گۆره‌واکه‌یانه‌وه‌‌.ته‌نووره‌یه‌کی کورت و پڕ چیت و لۆلۆ داشۆڕیاوه‌، ئێژی باڵه‌ی کچانی تازه‌کاره‌ و ئاست نزمه‌ له‌ شانۆکاری پله‌ دوودا.له‌ ڕاستیدا ئه‌م ته‌نووره‌ ته‌نگ و ترشه‌ ئه‌وه‌نده‌ قوڵه‌بنه‌یه‌ تا سه‌ر ئه‌ژنۆ ناگات و جگه‌ له‌مه‌ نه‌وارێکی جه‌غز شێوه‌یان تێ ئاڵاندوه‌ ئه‌ونده‌ی تر ناحه‌زی کردوه‌.‌کوڵه‌ کولۆنجیه‌کی ملبڕیاو‌ به‌ شێوه‌یه‌ک که‌ له‌ ده‌ورملیا حه‌ڵقه‌یه‌کی ڕه‌نگ زێڕیان نه‌خشاندوه‌،سای گردن و بازۆڵه‌کان و ته‌نانه‌ت ژێرسه‌ک وه‌ک هێڵێک له‌ مابه‌ین ئه‌م نیوته‌نه‌ و‌ ته‌نووره‌که‌شدا ڕووته‌.چۆن بێژم ئه‌م گونده‌ کورد نشینه‌ش شه‌لم شۆرباوێکه‌ بۆخۆی به‌ ماڵه‌ گه‌ڵیه‌کانیه‌وه‌ هه‌ر له‌هه‌مان شێوازی باله‌ی پله‌ دوو ده‌چێت و خه‌ڵک تێ هرۆژاون بێن و ئه‌روپایه‌کان بوێنن.مێزه‌ری ڕه‌شی گه‌وه‌ره‌یان له‌ سه‌رکردبوو، قژیان تا سه‌رشانیان شۆڕ و کردبوویانە ئه‌گریجه‌ و په‌لکە.یه‌کێکیان که‌ بڕێک جوانکیله‌ ده‌ینواند و پێمیان وت ئه‌مه‌ ژنه‌ تازه‌ هاوریاوه‌که‌ی ئاغا ته‌نگه‌زله‌ پیره‌که‌یانه‌.بڕێک سه‌که‌ی زێڕی ئینگلیسی و ناپیلئۆنی و پۆندی تورکی له‌ مێزه‌ره‌که‌ی و ده‌ورملی ئاڵاندبوو.وای ده‌نواند باره‌ سه‌د سه‌که‌یه‌ک ته‌ڵای له‌ خۆی ئاڵاندبێ و له‌ ژێر مێزه‌ره‌ و ئه‌وه‌ لیباسه‌ ته‌نگه‌ کورتانه‌ له‌وه‌ ده‌چوو زۆرملی بووبێت. کورت و قورس دی نواند.شوێنی نیشته‌جێ خان خانوێکی گڵی له‌به‌ر دڵان بوو. له‌ ته‌نیشت مزگه‌وتێکدا، مزگه‌وته‌که‌ هه‌یوان و به‌رهه‌یوانێکی بۆ ساز کرابوو. له‌وێوه‌ به‌ گوێره‌ی کات بانگوێژه‌کان بانگی نوێژخوێنه‌کانیان ده‌کرد بۆ نوێژخوێندن. له‌م شوێنه‌ به‌ولاوه‌ گوند شتێکی به‌رچاوی جگه‌ له‌ماڵه‌ داته‌پیوه‌ قوڕێنه‌کانی لادییه‌کان نه‌بێ تێدا نه‌بوو.دوای به‌رقلیانی خۆمان و تاقه‌تکردنی ئه‌سپه‌کانمان ڕێگه‌مان داوه‌ له‌به‌ر. ساکیز(Sakiz) سه‌قز شارێکی دڵگیر و دیمه‌نێکی جوانی هه‌یه‌. ئه‌م شاره‌ له‌ پانتای داخزیاوی کێوه‌کان و له‌ لێره‌واره‌ی ئه‌و ته‌پۆڵکانه‌ی نزیک چه‌م ڕوو له‌ مه‌ڵه‌به‌ندێکی هه‌راو هه‌ڵکه‌وته‌. ئه‌م شاره‌ له‌ لێواری چه‌م و نزیک باغاتی لاپاڵ چۆم هه‌ڵنه‌که‌وته‌ به‌ڵکوو له‌ سه‌ر ته‌پۆڵکه‌کان داکوتریاوه‌.به‌ڵام ئه‌م دیمه‌ن ودیمۆگرافیه‌ جوانه‌ به‌ چوونه‌ ناو گه‌ڕه‌که‌ هه‌ژاره‌کان و بازاڕه‌ دامرۆکیاوه‌که‌ی و کۆڵانه‌ تنگه‌به‌ره‌کانی له‌ به‌رچاو ده‌که‌وێ.له‌ کاروانسه‌رایه‌کی گه‌وره‌ و نیوه‌ داغان، جێگیر بوون سه‌رخۆش بووین که‌ له‌م شوێنه‌دا توانیومانه‌ هۆده‌یه‌ک وشوێنیه‌کی تایبه‌تی حه‌وانه‌ دابین بکه‌ین.هه‌رچند تاقمێکی که‌م له‌ له‌و ئه‌رمه‌نیانه‌ی له‌ گه‌ڵماندابوون گه‌ره‌کیان بوو به‌ زۆره‌ملی ببنه‌ هاوبه‌شی جێ و شوێنه‌که‌مان به‌ڵام به‌ یه‌ک ده‌نگی گوێمان پێیان نه‌دا. له‌ نێو سه‌فه‌ردا زۆر به‌باشی خۆیان ده‌رده‌خست. به‌ڵام ده‌رکه‌وت خۆیان رێکخسته تا به‌هۆی منه‌وه‌ به‌ نیازی دڵی خۆیان بگه‌ن.نه‌یانتوانی نیازی دڵی خۆیان داشاران و که‌وتنه‌ ناو شار و بۆ ده‌رهاوردنی پوڵ و پاره‌ ده‌یانویست هه‌رچی که‌ل و په‌لی خراپی ناوشاره‌ ئاوقه‌ی منی بکه‌ن.حاجی فتحه سه‌عیدێکی لێ بوو وه‌ک کلکسێوندارێک،نه‌ وه‌ک مت و مۆرێ ئاشووریه‌کان و بابلیه‌کان، به‌ڵام بڕێ شتی لاوه‌کی که‌ گوند نشینه‌کان بۆیان ده‌هاورد،بۆ فرۆشی هه‌بوو. وه‌ها قیمه‌تێکی له‌ سه‌ر دانابوون هه‌ر بۆ ئه‌ه‌وه‌ نه‌ده‌بوو قسه‌ی لێبکه‌ی. بڕێ شتی پێم نیشاندا هه‌رکه‌ زانی نایانکڕم لێم گرژ بوو و بڕێ فەزێحەتی پێمکرد.
کاروانسه‌را لیپاولیپ بوو له‌ کورده‌ خێڵه‌که‌یه‌کان، ده‌منه‌ کوت وکڵفته‌کانی خۆیان لێ قان ده‌دا و خزمه‌تی سه‌مداره‌کانی خۆیان ده‌کرد.ئه‌م خێڵکه‌یانه‌ خوێنگه‌رم بوون و خۆماڵیانه‌ بێ پرسیار و دوو دڵی ئه‌سپه‌کانی ئێمیان ده‌بسته‌وه‌ و ئاڵفیشیان ده‌کرده‌ به‌ریان.

لەم کتێبەدا دوو جار وشەی سەقزی بەم شێوە نووسیوە ساکیز(Sakiz)
بەڵام لە ژێر وێنەی قەڵاکەی ساحێبدا نووسیوەتی، Sakio.

ناوی ساحێبیشی بە ساحەب،ساهەب، (Sahab) لە ژێر وێنەکەدا نووسیوە

ده‌قی ئینگلیسیه‌که‌ی:
A MOUNTAIN PASS. 235

Half an hour across the plain from Bana brought our little cavalcade, augmented by a ga.y Kurd on foot as guide and guard, into a wide valley, at a village of which-Saba.tu-our zaptieh was changed, the first returning to Bans and the second continuing the journey with us. Ascending the valley, we soon commenced a steep climb, and by three in the after- noon had reached the summit of the pass, at an altitude of only a few feet short of 7000 above the sea-level. Here we were to leave behind the lovely forest country through which so much of our travel- ling of late had been, and to enter upon bare hill- sides and cultivated fields. Snow lay thickly at this high altitude, although the afternoon was almost oppressively hot; but it was the last snow we were to cross upon our journey, though often on the road to Kermanshah we were to catch glimpses of the white frontier peaks a.way to the west.
A descent almost as steep as the climb up brought us, first by narrow gorges, then through wild picturesque little canons, to the more open land of the valley, where fields of rising grain lined the banks of the stream. Passing several mud villages, near one of which a group of dancing Kurds proved so tempting to our guide that in spite of his long walk he went and merrily joined the throng, until we heartlessly called him a.way, we found quarters for the night at Miradeh, the residence of an Agha, a Kurdish chief. Here Persian civilisation was visible for the first time for a long while in a well-built red-brick house, faced with large windows, and rather resembling a railway station on some retired line in England. However, we were not dissatisfied in spite of its unpicturesque appearance, for a room was soon pre- pared for us, and supper brought. Quite a number of the Kurdish villagers-especially the attendants of the young Agha, together with more than one member of his family-shared our meal and our room with us. A pleasant jovial crowd they were- nearly all speaking Persian or Turki, and showing in their costume their proximity to people other than the Kurds. Two hours in the early morning along the river- bank brought us to the village of yet another Agha, where Persian proclivities were even more apparent than at Miradeh : for here the female folk, while not keeping within doors or veiling their faces, had adopted Persian costume. Anything more hideous than the result can scarcely be imagined. The dress of the women of Northern Persia is such that one is really grateful to the men for keeping their wives and daughters in seclusion. Over cotton ” tights ” hangs a small skirt of many pleats, exactly resem- bling the dress of a second-rate ballet-girl in a second- rate theatre. The fact that this skirt, which stands out stiffly all round, and does not reach as low as the knees, is usually soiled and tinsel-bedecked, does not add anything to its attractiveness. A bodice, cut square and generally dirty, decorated with in- ferior gold braid, exposing the neck and arms, and often a portion of the body between its lower ends and the top of the skirt, completes the disfiguring garb of a female of Northern Persia. Incongruous, indeed, it seemed in this· Kurdish village, which ap- peared altogether like a scene in a low and second- rate opera-bouffe, with its mud houses and skipping corps de ballet, who one and all turned out to see the European. On their heads they wore large black turbans, into which plaits of their hair, after hanging over their shoulders in large loops, were fastened.

One who had some pretensions to good looks, and who, I was told, was a newly wedded wife of the fat old Agha, wore a quantity of gold coins – English sovereigns, napoleons, and Turkish pounds-in her turban and round her neck. She must have carried at least a hundred pounds worth of gold coin about with her ; and judging from the state of her costume, which was ultra – short, she apparently slept with the whole concern of tights, skirt, bodice, turban, and coins on her.
The Agha’s residence -was a respectable building of mud, just outside which stood the mosque, with a gallery and small verandah, from which the mued- din called the hour to prayer. For the rest the vil- lage displayed little else but inferior mud hovels.
After breakfast for ourselves and our horses we started once more on our way.
The approach to Sakiz is a most picturesque one, for the town lies at the end of the valley, a mile or two beyond where the river leaves the hills to flow into the open plain. The town does not stand on the immediate banks of the stream, but half a mile or so away, on a low ridge of hills, which slope down to the water’s edge in a series of gardens. But the charm of the scene is lost as soon as one enters the place, which is poor enough, with shabby bazaars and narrow streets. At a large caravanserai, more or less in ruins, we took up our abode, and were fortunate in being able to obtain a decent room and tolerable privacy, though the efforts of a handful of Armenians to enforce their company upon us required all our united stratagems to defeat. They were good fellows in their way, and thought perhaps they were doing us a service in coming to inquire after my wants ;_ but · soon their politeness could not conceal their desire to make money, and as soon as curios were mentioned they came and went per- petually, bringing all the rubbish of the town for my inspection. One man, however, Haj Fatha Sai:d by name, has a by no means poor collection of Baby- lonian and Assyrian seals and cylinders, and it is to him that the peasants bring their ” finds ” for sale. The prices he asked, however, and the value placed upon the objects, put all ideas of purchase out of the question ; and his manner, as soon as he found
I would not give anything approaching what he asked, entirely changed, and he became offensive and rude.
Our csravanserai was full of Kurdish tribesmen,smoking their thick-stemmed short pipes and tend- ing their animals. A genial lot of men they were, and, unasked, lent a hand in the tethering and feed- ing of my horses

سەرچاوە: کتێبی: شنەی کانی گۆمەیان و وتەی پێدەشتی حاجیە تاوە..