زیرمیزی در خدمات پزشکی؛ سایهای که بر اعتماد عمومی افتاده است
-صدیق محمدی
پدیده «زیرمیزی» در بخشی از خدمات پزشکی، سالهاست که به یکی از دغدغههای جدی مردم در سراسر کشور تبدیل شده است؛ موضوعی که هم هزینه درمان را افزایش داده و هم اعتماد شهروندان به نظام سلامت را خدشهدار کرده است.
با وجود تأکید قوانین بر شفافیت و ممنوعیت دریافت هرگونه وجه خارج از تعرفههای مصوب، گزارشهای مردمی نشان میدهد این مسئله همچنان در برخی مراکز درمانی دیده میشود.
دلایل شکلگیری یک آسیب پنهان
کارشناسان حوزه سلامت معتقدند مجموعهای از عوامل، زمینهساز تداوم زیرمیزی شده است؛ از اختلاف میان تعرفههای رسمی و هزینههای واقعی گرفته تا کمبود نظارت و فشارهای اقتصادی بر مراکز درمانی و همچنین تورم و گرانی، میل به کسب ثروتهای کلان و صعود طبقاتی. این شرایط باعث میشود برخی خدمات، بدون توضیح کافی و خارج از چارچوبهای تعیینشده ارائه شوند.
به گفته یکی از متخصصان مدیریت نظام سلامت، «زمانی که تعرفهها با واقعیت اقتصادی همخوانی نداشته باشد، زمینه برای ناسازگاریها و دریافتهای غیرشفاف ایجاد میشود. بخشی از مشکل به ساختار و پایین بودن نرخ دستمزد بخش دولتی و درداخت دیرهنگام آن و بخش دیگری به نبود نظارت مؤثر برمیگردد».
پیامدهایی فراتر از یک تخلف مالی
زیرمیزی تنها یک هزینه اضافه نیست؛ پیامدهای گستردهتری نیز دارد. این پدیده، عدالت در دسترسی به درمان را کاهش میدهد و بیماران کمدرآمد را در معرض فشار بیشتری قرار میدهد. از سوی دیگر، فاصله و بی اعتمادی را میان شهروندان و جامعه پزشکی را افزایش میدهد؛ فاصلهای که ترمیم آن نیازمند زمان و سیاستهای دقیق است.
در سطح کلانتر نیز تداوم این روند، بر شاخصهای اعتماد عمومی و کارآمدی سیستم بهداشت و سلامت تأثیر میگذارد.
راهکارهایی برای بازگرداندن شفافیت
متخصصان و فعالان سلامت برای کنترل و کاهش این معضل، راهکارهایی را پیشنهاد میکنند:
– دیجیتالی شدن کامل فرایند پرداختها و ثبت خدمات
– انتشار عمومی تعرفهها و الزام مراکز به ارائه صورتحساب شفاف
– افزایش نظارتهای میدانی و رسیدگی جدی به شکایات
– بازنگری تعرفهها و نزدیککردن آنها به هزینههای واقعی
– آموزش و اطلاعرسانی درباره حقوق بیمار
– ارتقای جایگاه کادر درمان و پرداخت به موقع دستمزد و مزایای آنان.
در پایان باید تاکید کرد که حل مسئله زیرمیزی، تنها با برخوردهای مقطعی ممکن نیست. این چالش نیازمند اصلاحات ساختاری، شفافیت بیشتر و همکاری میان پزشکان، نهادهای نظارتی و مردم است. اعتماد، مهمترین سرمایه بخش درمان و سلامت است؛ سرمایهای که با شفافیت و پاسخگویی قابل بازسازی خواهد بود.
