رکود نفس‌گیر در بازار سقز

گذرهای نیمه‌خالی، کاهش شدید مسافران، کاهش خرید شهروندان جز در موارد ضروری یا خرید توسط اقشاری خاص، مغازه‌دارانی که بیشتر وقت‌شان را به گپ و گفت می‌گذرانند تا فروش و مشتریانی که با حساب و کتاب فراوان تنها کالاهای ضروری را برمی‌دارند، همه نشانه‌های رکود سنگینی است که بر این بازار سایه انداخته است.

عوامل موثر بر رکود بازار سقز

اگرچه رکود مسأله ای سراسری است اما این مسأله در شهرهای مرزی مانند سقز بیشتر خودنمایی می کند. حسب صحبت های انجام شده با بازاریان و فعالان اقتصادی از جمله دلایل این وضعیت عبارتند از:

کمبود نقدینگی و محدودیت تسهیلات بانکی:
کاهش دسترسی به نقدینگی و تسهیلات ارزان قیمت، توانایی سرمایه گذاری و گردش مالی بنگاه ها را محدود کرده است.

بسته شدن مرزها و محدودیت تجارت مرزی

یکی از اصلی‌ترین دلایل رکود، بسته شدن یا محدود شدن فعالیت مرزهاست. سقز که بخش زیادی از رونق اقتصادی خود را از مبادلات مرزی می‌گرفت، حالا با کمبود کالاهای اساسی و افزایش قیمت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند. ورود کمتر مسافر و گردشگر نیز تیر خلاصی بر پیکر اقتصادی بازار بوده است. گردشگری چمدان‌محور که تا چند سال پیش نفس تازه‌ای به حجره‌ها می‌بخشید، حالا تقریباً به محاق رفته است.

گرمای بی‌سابقه و سایه رکود تورمی
تابستان امسال گرمای طاقت‌فرسایی به سقز رسیده؛ خیابان‌ها و بازارهای سرباز خالی‌تر از همیشه‌اند. مردم کمتر بیرون می‌آیند و خرید را به تعویق می‌اندازند. در کنار این، رکود تورمی و افزایش بی‌وقفه قیمت‌ها باعث شده قدرت خرید خانوارها به شدت کاهش یابد. دیگر کمتر کسی به فکر خرید کالاهای غیرضروری می‌افتد؛ اولویت با نان، برنج، قند، چای، روغن و مایحتاج ضروری و درمان است.

فروشندگان زیر فشار اجاره‌های سرسام‌آور
مشکل دیگر بازاریان، اجاره‌های بالا و هزینه‌های ثابت همچون مالیات و قبوض است. بسیاری از کسبه می‌گویند با وجود فروش اندک، توان پرداخت اجاره‌های سنگین را ندارند و همین فشار مضاعف برخی را به سمت تعطیلی و بستن کرکره مغازه‌ها سوق داده است.

پیامدها
بازار نبض تپنده جامعه و نمادی از تحرک و پویایی اقتصادی اجتماعی است لذا رکود حاکم بر آن می تواند پیامدهای زیر را به دنبال داشته باشد:

– کاهش سطح فعالیت اقتصادی بازار و تعطیلی بخشی از واحدهای صنفی
– افزایش بیکاری پنهان و آشکار در بین بازاریان و کارگران روزمزد
– کاهش درآمدهای عمومی از محل مالیات و عوارض
– مهاجرت بخشی از نیروی کار به شهرهای بزرگ‌تر
– ورشکستگی مالی و افزایش چک های برگشتی

– بیکاری و کاهش درآمد خانوارها
رکود اقتصادی منجر به از دست رفتن شغل و کاهش درآمد بسیاری از خانوارها شده است.

چه باید کرد؟
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که خروج از این وضعیت تنها با یک راهکار امکان‌پذیر نیست. بلکه باید مجموعه ای از گشایش ها و اقدامات در سطح ملی، بین المللی و منطقه ای صورت بگیرد.
ثبات اقتصادی و ارزی و افزایش ارتباطات موثر با بازارهای جهانی از یک سو و اقدامات حمایتی و رفاه محور داخلی می تواند در خروج از رکود تورمی و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه و بازار موثر باشد، لذا در کنار راهبردهای فوق، توجه به موارد زیر حائز اهمیت است:

– بازگشایی و تسهیل تجارت مرزی
رایزنی با مقامات استانی و کشوری برای بازگشایی مرزها یا تسهیل ورود کالاهای اساسی.
توسعه بازارچه‌های مرزی و ایجاد مسیرهای قانونی و شفاف برای واردات کالا.
تسریع در اجرای قانون ساماندهی تجارت مرزی و با تفسیر و اجرا به نفع مرزنشینان ضروری می باشد.

– حمایت از گردشگری منطقه‌ای
برنامه‌ریزی جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی-اقتصادی برای جذب گردشگر.
بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و خدمات رفاهی جهت افزایش حضور مسافران.

– کنترل قیمت‌ها و ایجاد ثبات نسبی
نظارت جدی‌تر بر شبکه توزیع کالا برای کاهش واسطه‌گری.
اجرای سیاست‌های حمایتی نظیر تخصیص سهمیه کالاهای اساسی به بازاریان.

– کاهش فشار بر اصناف
بازنگری در نرخ اجاره اماکن تجاری، کاهش مالیات و عوارض های مختلف.
اعطای وام و تسهیلات کم‌بهره برای جبران خسارات کسب‌وکارها.

– توسعه بازارهای آنلاین و دیجیتال
تشویق اصناف به فروش اینترنتی و گسترش پلتفرم‌های تجارت الکترونیک.
آموزش بازاریان برای ورود به عرصه فروش غیرحضوری و تبلیغات مستمر در رسانه ها و شبکه های منطقه ای.

– سازگاری با شرایط اقلیمی
تجهیز بازارها به سیستم‌های سرمایشی عمومی و سایه‌بان‌های مناسب برای کاهش اثر گرما.
فروش آنلاین و تبلیغات محور، حضور در پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی می‌تواند بازوی جدیدی برای کسب‌وکارهای محلی باشد؛ بازویی که دیگر به دمای هوا، رکود منطقه ای یا بسته بودن مرزها وابسته نیست.

– تمایز و هویت‌بخشی به بازار سقز
سقز می‌تواند با معرفی خود به‌عنوان «مرکز خرید مرزی با اصالت محلی» مزیتی متفاوت ایجاد کند. تمرکز بر برندینگ کالاهای بومی (از صنایع دستی گرفته تا پوشاک و خوراکی‌های محلی) ضمن کاهش وابستگی به واردات، بازار را به مقصدی خاص برای مسافران و خریداران داخلی بدل خواهد کرد.

– حرکت از بازار مصرفی به بازار مقصدی گردشگری

بازار سقز باید از یک محل خرید روزمره به یک «مقصد اقتصادی-گردشگری» ارتقا یابد. این تغییر نگرش به معنای طراحی بسته‌های جذاب برای گردشگران، ایجاد برند شهری و بهره‌گیری از تبلیغات هدفمند است.
از این رو بازسازی و زیباسازی بازار تاریخی سقز و بناهای اطراف برپایه معماری اصیل و نمادهای فرهنگی همراه با نمادهای مدرن، جذب و حمایت از سرمایه گذاری جهت ایجاد مجتمع های بزرگ گردشگری و برج های تجاری- توریستی، ساماندهی و ایجاد چشم انداز توسعه و زیباسازی چه‌م سقز، احیای بازار محصولات ارگانیک سقز و….در این راستا ضروری به نظر می رسد.

جمع بندی
بازار سقز همچون برخی شهرهای دیگر در حال حاضر درگیر بحرانی چندوجهی است؛ بحرانی که اگرچه ریشه‌های اقتصادی دارد اما پیامدهای اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت. با این حال، امید به بازگشت رونق هنوز زنده است، به شرطی که سیاست‌گذاران و مسئولان محلی با تدبیر و حمایت‌های مؤثر، بازاریان را تنها نگذارند.
رویکردی راهبردی و رقابتی می‌تواند دوباره به جایگاه گذشته خود بازگردد. برندسازی هوشمند، تمرکز بر کالاهای بومی، تجربه‌سازی برای مشتری، و ترکیب فروش سنتی و دیجیتال می‌تواند بازار سقز را از رکود بیرون کشیده و به الگویی موفق برای شهرهای مرزی کشور تبدیل کند. اکنون زمان آن است که نگاه سنتی به بازار جای خود را به یک رویکرد نوین، رقابتی و برندمحور بدهد.