مهاجرت پارچه‌فروشان سقز به ارومیه؛ دلایل پنهان و پیامدهای اقتصادی یک جابه‌جایی بزرگ
نویسنده: اسرین نادری، روزنامه‌نگار/ ارومیه
سقزرووداو- سقز سال‌هاست به‌عنوان قطب پارچه در غرب و شمال‌غرب شناخته می‌شود؛ شهری که بسیاری از فروشندگان ارومیه، تبریز، تهران، مهاباد و حتی شهرهای دورتر برای تأمین پارچه‌های عمده به آن مراجعه می‌کردند.
این جریان سنتی خرید عمده، بخشی از شبکه تجارت و هویت اقتصادی سقز را شکل داده بود. اما در چند سال اخیر روندی معکوس در حال وقوع است: بخش قابل توجهی از پارچه‌فروشان باسابقه سقزی، مغازه‌های خود را در بازار این شهر جمع کرده و در شهرهایی مانند ارومیه مستقر شده‌اند؛ شهری که تا دیروز یکی از مشتریان اصلی بازار سقز بود.
دلایل روند معکوس تجارت بازار پارچه
بررسی‌های میدانی و گفت‌وگو با فعالان صنفی نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، ساختاری و رفتاری باعث این جابه‌جایی شده است.
نخست؛ بازار بزرگ‌تر و گردش مالی بالاتر ارومیه جذابیت بیشتری برای فروشندگان ایجاد کرده است. فروشندگان باسابقه سقزی می‌گویند که در ارومیه با همان میزان سرمایه و همان تنوع کالا می‌توانند چند برابر سقز فروش داشته باشند. این افزایش فروش، ریسک‌های مالی را کاهش داده و امکان توسعه کسب‌وکار را فراهم می‌کند.
دوم؛ تغییر مسیر تأمین کالا نقش مهمی در این مهاجرت دارد. در سال‌های گذشته بسیاری از فروشندگان ارومیه‌ای برای خرید عمده به سقز سفر می‌کردند. اما با بسته شدن مرزهای استان کوردستان و بازارچه سیف سقز از یک سو و توسعه مراکز تجاری ارومیه و افزایش واردات مستقیم از مسیرهای رسمی و غیررسمی از سوی دیگر، جریان و تجارت عمده کالا تغییر کرده است. امروز ارومیه نه فقط مصرف‌کننده، بلکه به تأمین‌کننده بخش مهمی از بازار منطقه شده و فروشندگان سقزی برای حفظ سهم خود از بازار ناچار به حضور در این شهر شده اند.
عامل دیگر؛ نقدینگی بالاتر و ریسک کمتر معاملات در ارومیه است. بسیاری از فروشندگان از افزایش چک‌های برگشتی در سقز و کاهش نقدشوندگی گلایه دارند؛ در حالی‌که در ارومیه جریان نقدی روزانه قوی‌تر است و این موضوع برای صنفی که سرمایه‌اش کاملاً در گردش کالا خلاصه می‌شود اهمیت حیاتی دارد ضمن اینکه بانک‌ها و مسئولان امر در تامین سرمایه در گردش حوزه بازار و تولید در ارومیه نقش موثری دارند.
از سوی دیگر؛ افزایش هزینه اجاره و خرید مغازه در بازار سقز بدون رشد متناسب درآمد، فشار مضاعفی بر کسبه ایجاد کرده است. فروشندگان می‌گویند وقتی با هزینه مشابه می‌توان در ارومیه فعالیت کرد و به بازار گسترده‌تری دسترسی داشت، ماندن در سقز توجیه اقتصادی خود را ضعیف کرده و باید در این حوزه تجدیدنظر شود.
پیامدها
این جابه‌جایی اما پیامدهای مهمی برای سقز دارد. نخستین اثر، تضعیف هویت تجاری سقز به‌عنوان قطب پارچه است؛ عنوانی که طی دهه‌ها شکل گرفته بود و نقش مهمی در گردشگری و جذب مسافران و رونق بازار داشت و اکنون با خروج برخی چهره‌های باسابقه بازار در معرض تهدید قرار دارد.
کاهش تنوع کالا، افت کیفیت رقابت و کاهش مسافران برای خرید، از دیگر پیامدهای این روند است.
گردش مالی بخش پارچه که یکی از موتورهای اقتصادی سقز محسوب می‌شد که با این وضعیت در حال کوچک‌شدن است و این می‌تواند به رکود دومینویی در بازار سنتی شهر سقز منجر شود.
در نهایت، این مهاجرت، یک هشدار جدی برای برنامه‌ریزان شهری و فعالان صنفی است. اگر برندسازی، حمایت ساختاری و ایجاد مشوق برای حفظ کسبه باسابقه در دستور کار قرار نگیرد سقز ممکن است یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اقتصادی خود را در بلندمدت از دست بدهد یا با رقبای قدرتمندی در ارومیه و حتی شهرهای کوچک‌تر مانند پیرانشهر و کامیاران و پاوه مواجه شود.
