تحلیلی بر بارش های اخیر و رد ادعای بارور سازی ابرها

✍️ دکتر سید اسعد حسینی/ پژوهشگر هوا و اقلیم شناسی

استان های غربی در بازه زمانی ۱۷ تا ۲۱ آذر ۱۴۰۴ شاهد رخدادهای بارشی قابل توجهی بودند که از نظر شدت، گستره و تمرکز زمانی واجد ویژگی های سامانه های بارشی کم سابقه بود. مقادیر بارش ها به گونه ای بود که بسیاری از ایستگاه های غرب کشور از جمله ایستگاه سینوپتیک فرودگاهی سقز با ثبت ۸۹ میلی متر در مدت  ۲۴ ساعت در ۱۹ آذرماه، رکورد تاریخی خود از بدو تاسیس ایستگاه که پیش از این مربوط به ۲۱ آذرماه ۱۳۵۷ بود را بشکند. این بارش ها علاوه بر غرب کشور در شرق عراق و اقلیم کوردستان نیز بی سابقه بود به طوری که تعداد قابل توجهی از ایستگاه های این منطقه نیز بارش بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی متر را در طول فعالیت این سامانه ثبت کردند و باعث سیل گسترده و‌ خسارت جانی و مالی در چند شهر این منطقه شد.

از منظر اقلیمی رخداد بارشی اخیر قابل توجه است. وقوع چنین بارش هایی در آذرماه پس از دوره طولانی خشکسالی می تواند نشانه ای از تغییرات در الگوهای گردش کلی جو باشد که ترکیبی از تقویت سامانه مدیترانه، دریای سرخ و تاثیر الگوهای پیوند از دور همچون نوسان مادن جولیان است.
با این وجود عده ای با نشر مطالب شبه علم سعی بر منحرف کردن اذهان عمومی داشته اند تا بارش های اخیر را به فعالیت های خود و بارورسازی ابرها  مرتبط کنند. لازم به ذکر است که بارش های اخیر در منطقه در غالب ساعات از نوع باران ملایم پیوسته و همچنین ریزدانه بوده است که حدود ۴ شبانه روز ادامه داشته است. در حالی که مواد بارورسازی ابرها حداکثر تا ۲ ساعت می توانند در جو اثر بخش باشند و بارش حاصل از آنها نیز نسبتا شدید و دانه درشت است.

چهارچوب کلی عملیات بارورسازی ابرها بدین شکل است که پیش‌بینی‌های هواشناسی؛ ابرناکی را پیش‌بینی کرده است  ولی بارشی در پیش‌بینی‌ها دیده نمی‌شود. در این حالت با بررسی ابرناکی و ویژگی های ابر مانند ضخامت ابر، دمای قله ابر، فشار داخل ابر، میزان آب داخل ابر، هسته‌های تراکم و  پارامترهای محیطی؛ اگر ابر واجد شرایط بارورسازی باشد عملیات انجام می شود.
این در حالی است که بارش های اخیر توسط هواشناسی و حتی کانال های مستقل هواشناسی از چند روز قبل پیش بینی شده بود و حتی توسط سازمان و هواشناسی استان ها نیز هشدار نارنجی صادر شده بود. یعنی سامانه خود دارای بارش است و این ادعا که بارش ها در نتیجه عملیات بارورسازی ابر بوده است؛ شواهد و مبنای علمی ندارد و اثربخشی این عملیات در افزایش بارش، هیچ سنگ محک یا معیار مشخصی حتی در کل دنیا ندارد و در مواردی می تواند حتی در پی پدیده overseeding باعث توقف بارش و یا کاهش بارش و اصطلاعا عقیم سازی ابرها شود.

علاوه بر این همانطور که بیان شد بارش‌های قابل توجهی در کشورهای عراق و عربستان نیز رخ داده است که باعث سیل گسترده نیز شده است با این وجود ادعایی از سوی این کشورها مبنی بر  بارورسازی ابرها مطرح نشده است.
بنظر بهتر است در شرایط کنونی که کشور از نظر بارش و ذخایر آب دچار بحران است به جای صرف هزینه های گزاف برای ادعاهایی که هیچ مرجعی، راستی آزمایی نتایج آن ها را تایید نکرده است؛ بهتر است منابع و هزینه‌ها صرف مدیریت بارش ها و منابع آب شوند تا باران این رحمت الهی بجای سیل و خسارت که باز عامل اصلی آن خود انسان است باعث آبادانی شود.