سقزرووداو: کنفرانس بین المللی “امنیت و حاکمیت در خاورمیانه” توسط مرکز تحقیقات رووداو در شهر هولیر پایتخت اقلیم کوردستان در اسفند ماه ۹۷ برگزار شد.

در این کنفرانس علاوه بر مسئولان و صاحبنظران اقلیم، اساتید و پژوهشگرانی از ۱۲ کشور منطقه، اروپا و امریکا در این کنفرانس حضور داشتند.

از ایران نیز افرادی همچون: دکتر احمد نقیب‌زاده، دکتر اردشیر پشنگ، دکتر خالد توکلی، دکتر فریدون نوری، دکتر محمد سالار کسرایی و…حضور داشتند، برای بررسی ابعاد کنفرانس و مباحث مطرح شده، مصاحبه ای را با خالد توکلی (جامعه شناس و نویسنده) انجام داده ایم که به شرح زیر از نظرتان می گذرد:

ـ کنفرانس بین‌المللی “امنیت و حاکمیت در خاورمیانه” در هولیر توسط چه نهادی، در چه محورها و با چه هدفی برگزار شد؟

این کنفرانس در مرکز تحقیقات “رووداو” برگزار شد و اهداف آن بررسی “امنیت و حاکمیت در خاورمیانه”، خصوصاً نقش کوردها در برقراری امنیت و حاکمیت در عراق و منطقه خاورمیانه بود، لذا صاحبنظران از کشورهای مختلف به بحث و تبادل نظر در این رابطه پرداختند.

ـ رویکردهای غالب فکری و سیاسی در این کنفرانس و جبهه بندی های احتمالی آن چگونه بود؟

۲ رویکر فکری و سیاسی غالب در این کنفرانس وجود داشت: عده زیادی موافق حفظ تمامیت ارضی عراق بودند، اما عده دیگری از جمله دکتر نقیب زاده و کوردها (افراد مستقل و غیرحزبی) معتقد بودند با استقلال کوردها و به رسمیت شناختن رفراندوم می توان از پتانسیل و توانمندی آنها برای حفظ امنیت و حاکمیت در خلاورمیانه کمک نمود، لذا استقلال کوردستان عراق نقشی در ایجاد ناامنی و کاهش امنیت در منطقه نخواهد داشد. اما در این میان باید گفت مسئولان و کسانی که طرفدار حکومت اقلیم کوردستان  بودند کمتر از مسائل مربوط به رفراندم سخن می گفتند.

ـ به وجود دیدگاه های مختلف نسبت به رفراندوم اشاره کردید، کلاً شرکت کنندگان نسبت به وضعیت و آینده اقلیم کوردستان چه رویکرد یا مواضعی داشتند؟

بیشتر کسانی که از ترکیه، عراق و برخی از افراد ایرانی که در این کنفرانس شرکت نموده بودند، بیشتر بر  این باور بودند که رفراندم به نفع کوردستان نبوده و می تواند باعث تنش و یا ناامنی در منطقه می شود، اما برخلاف طیف اول، برخی از مستقلین از اقلیم کوردستان، برخی از ایرانیان (همچون دکتر نقیب زاده) و افرادی از کشورهای امریکایی و اروپایی مخالفتی با رفراندوم نداشته و  معتقد بودند باید به شیوه ای برخورد نمود که این حق کوردها (برگزاری رفراندوم) به رسمیت شناخته شود.

ـ آیا مسئولان عراق و اقلیم کوردستان از  فضای روانی حمله داعش و مسائل ناشی از رفراندوم استقلال خارج شده اند؟ یا اینکه همچنان به عنوان مسائلی استراتژیک به آن می نگرند؟

بیشتر کوردها به این نتیجه رسیده اند که حکومتی اشتراکی با کشور عراق داشته و به شیوه ای واقع بینانه تر با کشورهای ترکیه و ایران و دولت مرکزی عراق ارتباط استراتژیک و تعامل داشته باشند و سیاست و برنامه هایشان را دنبال نمایند، تقریباً می توان گفت به صورت عملی از فضای پس از رفراندم عبور کرده اند؛ البته همزمان در فکر توسعه، ثبات و امنیت کوردستان نیز بودند و معتقد بودند توسعه کوردستان به نفع عراق و کشورهای همسایه بوده و بیشتر بر  مفهوم توسعه تاکید می کردند. لذا بر پیگیری حق و حقوقشان از طریق قانون اساسی و اجرای کامل مفاد ان تاکید داشتند.

ـ برای ایجاد ثبات و امنیت در اقلیم کوردستان، رویکرد مسئولان آن منطقه مبتنی بر همیاری و تعامل با کشورهای همسایه است یا آمریکا و متحدانش؟

برای تحقق توسعه و ثبات در اقلیم کوردستان بر هر دو مساله تاکید داشتند؛ اما حکومت اقلیم در واقع بیشتر به دنبال ارتباط و همکاری با کشور های منطقه بوده و تلاش دارند روابط فعلی که بعد رفراندم ضعیف و دچار تعلیق شده بازسازی نموده و ارتباط پایدار و سازنده ای را با کشورهای ایران، ترکیه و حکومت مرکزی عراق برقرار نمایند. اما بخشی از افکار عمومی و  افرادی که به صورت مستقل در کنفرانس شرکت کرده بودند، از کشورهای منطقه گله مند بودند که چرا حاضر نیستند حق و حقوق کوردها  را به رسمیت بشناسند؟  این افراد معتقد بودند اگر حکومت ها می خواهند منطقه امنیت داشته باشد، باید حقوق کوردها را به رسمیت بشناسند.

ـ به نظر جنابعالی برای ریشه کنی افراط گرایی و تروریسم در خاورمیانه چه اقدامات و ائتلاف هایی باید صورت بگیرد؟

یکی از بحث ها در کنفرانس “امنیت و حاکمیت در خاورمیانه” این بود که آیا امکان دارد دوباره جریانی مانند داعش شکل بگیرد یا نه؟ به صورت کلی باید گفت علل و عواملی از جمله: تضاد طبقاتی، عدم توسعه یافتگی، نابرابری، تبعیض و… که باعث شکل گیری جریاناتی مثل داعش در عراق و سوریه شد هم اکنون نیز وجود داشته، لذا تا زمانی این عوامل از بین نرود و اقدامات جدی صورت نگیرد، منطقه مستعد ظهور جریانات تندرو می باشد.

اینجانب پیشنهادی مبنی بر اینکه که مبانی فکری داعش نقد شود،ارایه دادم چون این مبانی فکری هست که می تواند این هویت را فعال و ایجاد کند. اگر حکومت های دموکراتیک در منطقه به وجود نیایید، معمولاً دیکتاتورها و حکومت های غیرمردمی باعث ایجاد جنگ و درگیری هایی می شوند و در چنین شرایطی خلاء قدرت شکل می گیرد، و اگر خلل قدرت در منطقه به وجود آید در چنین شرایطی باعث شکل گیری و به وجود آمدن جریانی مثل داعش و القاعده در کشورهای منطقه از پاکستان و افغانستان گرفته تا سوریه و لیبی می شود و به برخی اهداف خود نیز رسیده اند و زمانی که حاکمیتی شکل بگیرد می تواند جریان داعش را کمرنگ کند؛ در جاهایی مثل اقلیم کوردستان که حاکمیت های نسبتا دموکراتیک وجود داشته باشد، داعش نمی تواند شکل بگیرد و یا هویت آن فعال شود. لذا برای اینکه خلا قدرت به وجود نیاید بسط و گسترش دموکراسی بسیار حائز اهمیت و ضروری می باشد.