فاجعه آتش‌سوزی در کوه آبیدر: نگاهی از زوایای مختلف
نویسنده: سیف الله فرجی سقز
فاجعه آتش‌سوزی ویرانگر هفته گذشته در آبیدر سنندج، با از دست دادن جان سه جوان قهرمان(#حمیدمرادی، #چیاکو_یوسفی، #خبات_امینی) و نابودی گسترده طبیعت، زخم عمیقی بر پیکره جامعه و خانواده‌های داغدار نهاده است. این حادثه تلخ ابعاد گوناگونی دارد که نیازمند بررسی دقیق از زوایای مختلف است تا بتوانیم درک بهتری از علل وقوع آن پیدا کنیم و راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی ارائه دهیم. در این راستا، با الهام از کلام الهی و حدیث نبوی، به این رویداد تلخ نگاهی عمیق‌تر می‌اندازیم.
نقش مسئولیت‌پذیری در بهره‌برداری از نعمت‌های الهی
خداوند متعال در قرآن کریم، سوره بقره، آیه ۲۹ می‌فرماید: “هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا” (اوست آن کسی که همه آنچه را در زمین است، برای شما آفرید). این آیه به روشنی بیانگر این است که خداوند، زمین و تمام نعمت‌های آن را برای بهره‌مندی انسان‌ها خلق کرده است. اما این بهره‌برداری مستلزم مسئولیت‌پذیری و امانتداری است. ما باید به عنوان امانتداران خدا در زمین، از این نعمت‌ها به درستی استفاده کنیم و از تخریب و نابودی آنها پرهیز نماییم.
همچنین، رسول الله ﷺ می‌فرمایند: “ فی کُلِّ کَبِدٍ رطبَهٍ أجرٌ ” (در خدمت به هر جاندارِ دارای جگرِ تر(موجود زنده)، پاداشی است). صحیح بخاری (۲۳۶۳)
این حدیث به ما یادآوری می‌کند که مهربانی و شفقت نسبت به تمام موجودات زنده، (از جمله گیاهان و درختان) نزد خداوند پاداش دارد. حفاظت از محیط زیست و گونه‌های جانوری، نه تنها یک وظیفه انسانی، بلکه یک عمل عبادی و اخلاقی است که ما را به خدا نزدیک‌تر می‌کند.
بعد انسانی و نقش عوامل انسانی
نخستین گام در تحلیل این فاجعه، بررسی نقش عوامل انسانی در وقوع آتش‌سوزی است. آیا این حادثه ناشی از سهل‌انگاری، بی‌احتیاطی یا اقدام عمدی انسانی بوده است؟ متأسفانه، اغلب آتش‌سوزی‌های جنگلی و مراتع که نمونەهای زیادی هم دارند، اکثرا ناشی از فعالیت‌های انسانی است.
بعد حقوقی و پیگیری قانونی
در صورت اثبات دخالت عوامل انسانی، مسئولیت اخلاقی و قانونی افراد درگیر، بە عنوان امری ضروری می بایست مطرح و پیگیری شود. عامل یا عاملان این آتش‌سوزی باید شناسایی و بر اساس قوانین مربوطه و با بررسی عمدی یا غیرعمدی بودن آتش‌سوزی، میزان خسارت وارده به محیط زیست و جان انسان ها، تعیین مجازات متناسب با جرم، مورد مجازات قرار گیرند. تا عدالت به درستی اجرا گردد.
بعد اجتماعی و ریشه‌های این فاجعه
این فاجعه نشان‌دهنده یک بحران اجتماعی عمیق است. عواملی مانند فقر مالی و فرهنگی، بیکاری، ناآگاهی، عدم آموزش کافی در زمینه حفظ محیط زیست و عدم اعتماد به نهادهای دولتی می‌توانند در بروز چنین حوادثی نقش داشته باشند. برای جلوگیری از تکرار این حوادث ناگوار، نیاز به یک رویکرد جامع برای حل مشکلات اجتماعی، آموزش و آگاهی‌رسانی به مردم، ترویج فرهنگ مسئولیت‌پذیری در جامعه و تقویت مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست داریم.
بعد خانواده و تاثیرات عمیق فقدان:
فاجعه آتش سوزی کوه آبیدر، علاوه بر خسارات زیست محیطی و اجتماعی، ضربه ای سهمگین به خانواده های قربانیان وارد کرده است. هر یک از این افراد، دارای جایگاه و عضوی از خانواده خود بودند؛ به عنوان پدر، برادر، پسر، همسر یا دوست. فقدان هر یک از این عزیزان، خلاء بزرگی در زندگی خانواده ایجاد می کند که با هیچ چیز قابل جبران نیست.
خانوادەهای داغدار، علاوه بر تحمل غم از دست دادن عزیزان خود، با مشکلات دیگری نیز روبرو هستند. شوک ناشی از حادثه، تاثیرات روانی و عاطفی بلندمدت، مشکلات مالی ناشی از فقدان نان آور خانواده، و نگرانی در مورد آینده، تنها بخشی از چالش هایی هستند که این خانواده ها با آن دست و پنجه نرم می کنند.
در این شرایط، حمایت از خانواده های قربانیان امری ضروری است، که می تواند شامل ارائه کمک های مالی، خدمات مشاوره و روان درمانی، حمایت های اجتماعی و قانونی، و ایجاد فرصت هایی برای احقاق حقوق عزیزان از دست رفته باشد.
همچنین، لازم است توجه ویژەای به کودکان و نوجوانانی شود که در این حادثه عزیزان خود را از دست داده اند. این کودکان، آسیب پذیرتر هستند و نیازمند حمایت های ویژەای برای عبور از این بحران و ادامه زندگی خود هستند.
مسئولیت مسئولین و پاسخگویی
مسئولین دولتی در چنین مواقعی مسئولیت سنگینی بر عهده دارند. این شامل پیشگیری از وقوع حوادث مشابه (از طریق آموزش، نظارت و اعمال قوانین)، اطفاء حریق سریع و کارآمد (با تجهیز نیروهای امدادی و استفاده از فناوری‌های نوین)، حمایت از آسیب‌دیدگان و خانواده‌های قربانیان (با ارائه کمک‌های مالی، روانی و اجتماعی) و پاسخگویی به افکار عمومی (با ارائه اطلاعات شفاف و به موقع) است.
اگر در انجام وظایف خود کوتاهی کرده باشند، باید مورد بازخواست قرار گیرند.
جمع‌بندی
فاجعه آتش سوزی کوه آبیدر یک زنگ خطر جدی برای جامعه است. عوامل انسانی و بحران‌های اجتماعی، علاوه بر خسارت های زیست‌محیطی و نابودی زندگی سه جوان، ضربه‌ای سهمگین به خانواده‌های داغدار وارد کردند.
برای جلوگیری از تکرار این حوادث، نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ هستیم که شامل بررسی دقیق علل وقوع آتش‌سوزی، پیگیری قانونی متخلفان، حل مشکلات اجتماعی، آموزش و آگاهی‌رسانی به مردم، تقویت مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست، حمایت از خانواده‌های داغدار و پاسخگویی مسئولین می شود.