جای خالی کوردستان در رتبەهای برتر و دستگاە ارزشیِ کنکور
نویسنده: یونس قربانی‌فر
سقزرووداو- اهمیت کنکور همچون گذشته نیست. این رقابت برای نسل جدید به شکل قابل توجهی اهمیت خود را از دست داده است.
با این حال نمی‌توان از این واقعیت چشم پوشید که کنکور و دستگاه ارزشی آن، نرم‌ها، ارزش‌ها و نگرش‌های خاص و ویژه‌ی خود را چنان نهادینه کرده که عیار موفقیت و سنجه‌ی کامیابی نوجوانان شده است. نتایج کنکور برای بخشی از جمعیت نوجوان، پر اهمیت، حساسیت‌زا و اضطراب‌آور است. این نوجوانان در چارچوب دستگاه ارزشی کنکور، موفقیت را در کسب رتبه‌های برتر و خوب می‌بینند و ناکامی‌اشان را به منزله‌ی محروم ماندن از یک فرصت مهم زندگی تلقی می‌کنند. در این باره بسیار نوشته‌اند و گفته‌اند، بدون بازگویی و شرح این‌ها، به جای خالی کردستان در رتبه‌های برتر کنکور می‌پردازیم.
در لیست رتبه‌های برتر کنکور ۱۴۰۴ نامی از نوجوانان کوردستان، به جز یک نفر در کرمانشاه، به چشم نمی‌آید. همچون سال‌های قبل بیشترین قبولی متعلق به مدارس خاص دولتی است و اغلب قبولی‌ها نیز از خانواده‌های طبقه متوسط و متوسط به بالا هستند. بر اساس اظهارات یک مقام سابق آموزش و پرورش بیش از ۸۰ درصد کل قبولی‌های کنکور به ۵ تا ۶ استان اختصاص می‌یابد همچنین دانش آموزان ۲۰ درصد از مدارس به ۸۰ درصد موفقیت‌های برتر در کنکور و المپیادها دست می‌یابند.
در فهرست رتبەهای برتر، نشانی از نوجوانان کوردستان نیست. هر چند آمارهای اعلامی برخی مناطق( سقز و بانە) نشان می دهد در قبولی‌ها افت ویژه‌ای دیده نمی‌شود، به ویژه مدارس نمونه دولتی که بیشترین قبولی را برای دانشگاه فرهنگیان داشته‌اند. اما عدم راهیابی نوجوانان به فهرست رتبه‌های برتر را می‌توان از چند جهت مورد بحث قرار داد؛
۱. کنکور یک آزمون متمرکز و یک مسابقه‌ی سراسری برای پذیرش دانشجو است. بر اساس بررسی‌های موجود، بیش از ۷۰ درصد از کشورهای جهان، آزمون‌های متمرکز، مانند کنکور، را کنار گذاشته اند و از روش‌های ترکیبی و چند‌منظوره برای پذیرش دانشجو بهره می‌برند. در واقع آزمون‌های سخت و به شدت رقابتی و ناعادلانه، این کشورها را به سمت روش‌های منعطف، متوازن و متعادل سوق داده است. در مقابل کمتر از ۳۰ درصد از کشورها مانند چین، کره جنوبی، ایران، ترکیه و شماری از کشورهای دیگر به اجرای آزمون‌های متمرکز ادامه می‌دهند. بدین ترتیب اکثریت جوامع توسعه یافته، آزمون‌های کنکور گونه را وانهاده‌اند و از شیوه‌ها و روش‌های متفاوت بهره می‌گیرند. نمی‌توان مدعی شد این روش‌ها، کاملا عادلانه و مطلوب است. اما جایگاه علمی دانشگاه‌های جوامع توسعه یافته و ایجاد امکان تحصیل رایگان برای بسیاری از نخبگان نشان از موفقیت روش‌های پذیرش آنان دارد. این تجربه‌ها نشان میدهد که می‌توان از لحاظ علمی و تحصیلی توانمند بود ولی الزاما از فیلتر کنکور عبور نکرد. البته دستگاه ارزشی کنکور به ما می‌گوید موفقیت در کنکور نمادی از موفقیت تحصیلی است!
۲. در گزارش‌های آماری از قبولی‌های کنکور، کوردستان حتی در ردیف استان‌های رده اول و دوم قرار ندارد. در واقع کوردستان با یزد همیشه پیشگام بسیار فاصله دارد. رتبه بسیار نامناسب کوردستان در رتبه‌بندی آزمون‌های نهایی بعید است وضعیتی مطلوب و مناسب در کنکور خلق نماید. چرا که همان عوامل و زمینه‌ها که بسترساز عملکرد ضعیف تحصیلی دانش‌آموزان هستند در آزمون کنکور هم نقش دارند. اگر اکثریت رتبه‌های برتر کنکور دانش‌آموزان مدارس سمپاد و نمونه دولتی هستند، در کوردستان نیز همان مدارس بیشترین قبولی را دارند. البته در اینجا یک تفاوت جدی وجود دارد، مدارس سمپاد در کوردستان در سطح مدارس مدارس برتر سمپاد نیستند و توان رقابت با آنها را ندارند. پس چشمداشت نتایجی بهتر از این مدارس به هیچ وجه منطقی نیست. دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی هم که پذیرای اکثریت جمعیت دانش‌آموزی هستند، حرفی برای گفتن ندارند. بدین ترتیب داوطلبان آزمون متمرکز کنکور در یک شرایط نابرابر وارد این رقابت می‌شوند، معلوم است که نتیجه یک رقابت نابرابر چیست! حتی اگر گاهی در نتیجه‌ی تلاش‌های فردی مدالی در یک المپیاد کسب گردد.
۳. امکان ساختاری، بستر و زمینە‌ی رشد شاخص‌های آموزشی و در کل توسعه آموزشی را فراهم می‌سازد. بە عبارتی قابلیت‌ها، بسترها و ظرفیت‌های اقتصادی، نهادی و سازمانی توسعه‌ی آموزشی را ممکن خواهد ساخت. حتی فعالیت کنکوری کە بیشتر بە صنعت می‌ماند، در یک محیط توسعه‌یافته‌تر نتایج و خروجی مطلوب‌تری در اختیار قرار میدهد. دانش‌آموزان توانمند بسیاری وجود دارند تا جای خالی کردستان در رتبه‌های برتر کنکور را پر نمایند، اما بدون امکان ساختاری، بسترسازی و ظرفیت‌سازی، استعدادهای موجود در رقابت‌های این‌چنینی اغلب نتیجه مطلوب نمی‌گیرند و در چارچوب نگرش‌های دستگاه ارزشی کنکور خود را وامانده فرض می‌نمایند.
