هنر خط و کتابت در جغرافیای تاریخی سقز

نویسنده: محمد امینیان، پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی

سقزرووداو- تمدن بسیار کهن جغرافیای فرهنگی بسیار شاخص سقز جایی برای بحث و شک ندارد؛ این پیش فرض که از مستندات باستان شناسی و تاریخ نگاری بسیار محکمی هم برخوردار است، ما را یاری می کند که زوایایی متنوع و متعدد از پیچش موی این فرهنگ و تمدن مستمر را بازگویی کنیم.

شاخص ترین مولفه آغاز دوران تاریخی «خط و نگارش» می باشد. تفاوت اساسی انسان با حیوان در «نطق» است. نطق و گفتار که تفکر پشت آن است؛ زمانی که به «نوشتار» درآمد و سمبل ها و نشانه های نوشتاری در جامعه گسترش یافت و همه گیر و همه فهم شد، وسیله ای شد که ارتباط مولف آن را با هم عصران ایجاد نمود و برای آیندگان داده های فرهنگی به ارث گذاشت.

عناصر مهم طبیعی همانند قلل متعدد مرتفع و برفگیر کوهستان چل‌چەمە و دره های زرینه رود و سیمینه رود و شعبات آنها عواملی بسیار موثر بر شکل گیری اجتماعات انسانی یکجانشین توسعه یافته بود، خصوصا در هزاره اول پیش از میلاد، این گستره سرزمینی با قدرت تمام وارد دوران تاریخی متمدن شد.

از شاخص ترین نمونه های خط اندیشه نگار این دوران، هیروگلیف های حک شده بر لبه های دوری سیمین بسیار فاخر زیویه است. زمانی ارزش این نگارش بسیار بیشتر قابل درک است که روندی مستمر از دیگر اسناد نوشتاری در دوره های مختلف تاریخی دیده می شود. از نمونه های آن می توان به نمونه هایی از جمله قرآن های متعدد تاریخی همانند قرآن نفیس شیخ حسن مولان آباد، کتیبه خانقاه شیخ مصطفی نقشبندی، کتیبه مسجد-مدرسه تورجان، کێل های گنبد اردلان سقز و گورستان تورجان اشاره کرد.
با این پیشینه و استمرار فرهنگی جای شک نیست که امروزه تعداد زیادی از هنرمندان خوشنویس سقزی از سرآمدان این هنر فقر در سطوح ملی و بین‌المللی می باشند.