بحران اطفای حریق و ضعف مدیریت بحران در کوردستان

حوادثی که نه‌تنها سرمایه طبیعی این منطقه را نابود کرده، بلکه جان انسان‌های فداکار و وطن دوست را نیز گرفته است. اما ریشه فاجعه در خود آتش نیست، بلکه در بی‌تدبیری، کمبود امکانات و ساختار معیوب مدیریت بحران در استان نهفته است.
بررسی ها نشان می دهد در حوزه فوق با مشکلات زیر مواجه هستیم:

۱. کمبود امکانات اطفای حریق و رهاشدگی مدیریت بحران

کوردستان با دارا بودن مناطق کوهستانی و پوشش جنگلی و گیاهی قابل‌توجه، مستعد آتش‌سوزی‌های طبیعی و انسانی است. با این حال، تجهیزات اطفای حریق در استان به شدت ناکافی است. در بسیاری از شهرهای کوچک، روستاها و مناطق، نه تنها خودروی آتش‌نشانی وجود ندارد، بلکه ابتدایی‌ترین ابزار مانند بیل، ماسک، لباس ایمنی یا کپسول آتش‌نشانی نیز به تعداد کافی در دسترس نیست.
در حادثه دلخراش آتش‌سوزی کوه آبیدر سنندج، فعالان محیط‌زیستی تنها با دستان خالی و عشق به طبیعت به جنگ آتش رفتند؛ اما جان خود را تقدیم وطن و طبیعت نمودند. این حادثه، تنها یک نمونه از بی‌تفاوتی سازمانی و مدیریتی برای واکنش سریع و نسبت به تأمین امکانات اولیه برای اطفای حریق در کوردستان است.

۲. ضعف مزمن در مدیریت بحران
استان کوردستان از نبود یک ساختار منسجم مدیریت بحران رنج می‌برد. واکنش‌ها به بحران‌ها اغلب دیرهنگام، سردرگم و بی‌برنامه است. ناهماهنگی بین نهادهای مسئول (منابع طبیعی، شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها، و مدیریت بحران استانداری) باعث می‌شود که در لحظات حیاتی، نه تصمیم درستی گرفته شود، و نه عملیات مؤثری انجام گردد.
مدیریت بحران باید آمادگی، آموزش، تجهیزات، بودجه و فرماندهی واحد داشته باشد. اما در کوردستان، مدیریت بحران بیشتر جنبه شعاری دارد و فاقد زیرساخت‌های عملیاتی واقعی است. هیچ سامانه هشدار سریع، برنامه ارزیابی ریسک یا تیم واکنش سریع محلی وجود ندارد.

۳. بی امکاناتی شهرداری‌های کوچک و دهیاری‌ها

بیشتر مناطق آسیب‌پذیر استان کوردستان تحت پوشش شهرداری‌های کوچک یا دهیاری‌ها هستند؛ نهادهایی که با کمترین بودجه، نیروی انسانی ناکافی و بدون تجهیزات لازم فعالیت می‌کنند. در برخی از روستاها و مناطق مرزی، حتی یک دستگاه خودروی آتش‌نشانی یا مخزن آب وجود ندارد.
نه آموزش تخصصی به کارکنان این نهادها داده شده و نه از آن‌ها حمایتی در برابر خطرات جانی هنگام مقابله با بحران‌ها صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی، شهرداری‌های کوچک تنها در مقام ناظر و تماشاگر بحران باقی می‌مانند، نه بازیگر فعال در مدیریت آن.

۴. غیبت بالگرد و امکانات پیشرفته؛ شکاف با استاندارد جهانی
در بسیاری از کشورهای جهان، استفاده از بالگردهای آب‌پاش، پهپادهای نقشه‌بردار، سامانه‌های پایش ماهواره‌ای و تیم‌های تخصصی آموزش‌دیده، جزء ابتدایی‌ترین ابزارهای مقابله با آتش‌سوزی‌ در مناطق صعب‌العبور است. اما در کردستان، ورود بالگرد به عملیات اطفای حریق، یک اتفاق نادر و خارج از روال معمول است.
موانع اداری، کمبود اعتبار، نبود هماهنگی با نهادهای نظامی یا هواپیمایی کشوری و نبود زیرساخت‌های فرود و سوخت‌گیری، عملاً بالگرد را از گزینه‌های مقابله با آتش در کردستان حذف کرده است. این در حالی است که منطقه، به‌دلیل کوهستانی بودن، شدیداً به چنین ابزارهایی نیاز دارد.

۵.  توسعه‌نیافتگی مزمن و عدم تاب آوری

نمی‌توان این مشکلات را بدون اشاره به توسعه‌نیافتگی تاریخی در استان کوردستان تحلیل کرد. این استان با وجود ظرفیت‌های طبیعی، انسانی و فرهنگی عظیم، از سهم واقعی خود در بودجه‌های ملی، طرح‌های زیربنایی و پروژه‌های ایمنی برخوردار نبوده است.
نبود سرمایه‌گذاری در حوزه محیط زیست و تاب آوری در برابر بلایای طبیعی و غیرطبیعی، ضعف زیرساخت‌های ایمنی، امکانات شهری و آموزش بحران، همه محصول همین کم توجهی است.

راه‌حل‌ها و پیشنهادها:
برای مقابله مؤثر با بحران‌های زیست‌محیطی و انسانی در استان کوردستان، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

– تأسیس و تجهیز پایگاه‌های محلی مدیریت بحران در هر شهرستان و منطقه بحرانی.

– تخصیص تجهیزات اولیه اطفای حریق به دهیاری‌ها، شهرداری‌های کوچک و انجمن‌های مردمی.

– آموزش تخصصی نیروهای مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای ارتقای ظرفیت مقابله سریع با حریق.

– استقرار بالگردهای امدادرسان و اطفای حریق آماده‌باش در غرب کشور با پایگاه دائمی در کوردستان.

– ایجاد سامانه‌های هشدار سریع و پایش ماهواره‌ای برای پیش‌بینی و پیشگیری از حریق.

– بازنگری در بودجه‌های ملی و توجه ویژه به مناطق پرخطر و کم‌برخوردار مانند کوردستان.

– تقویت تجهیزات ایمنی و مقابله با حوادث شهرداری ها، هلال احمر و اورژانس.

– حفاظت از جان مردم و طبیعت این سرزمین، تنها با تغییر نگاه، تجهیز ساختارها و عدالت در توزیع منابع ممکن است. و این تغییر، باید امروز آغاز شود.