مفهوم موزه به‌عنوان یک نهاد آموزشی و پژوهشی که به گردآوری، حفاظت و معرفی آثار هنری، فرهنگی، علمی گذشته و حال می‌پردازد، به‌تدریج در سیاست‌گذاری فرهنگی و باور عمومی جامعه پذیرفته شد. روند رو به رشد تشکیل موزه‌ها و نقش مؤثر شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) در تبیین و جهت‌دهی به سیاست‌گذاری‌های موزه‌ای در دهه ۱۳۵۰ منجر به انتخاب روز ۱۸ ماه می‌ (۲۸ اردیبهشت) به‌عنوان روز جهانی موزه معرفی شد که هدف آن رشد آگاهی عمومی از نقش مهم موزه‌ها در تبادل فرهنگی، غنی‌سازی فرهنگ‌ها و افزایش درک متقابل و همکاری و صلح بین‌المللی در جهان است.

شعار امسال روز جهانی موزه‌ها «قدرت موزه ها» و نقش آن در تغییرات مثبت اجتماعی اعلام شده اعلام شده است.

امروزه نقش موزه‌ها به عنوان مهم‌ترین مراکز فرهنگی در انتقال ارزش‌های تاریخی و فرهنگی گذشتگان به نسل جدید، آموزش و ارتقا دانش عمومی، کمک به تغییرات مثبت و پایدار و… در جوامع برکسی پوشیده نیست، لذا جوامع و شهرستان های مختلف برای نیل به اهداف فوق الذکر، اقدام به دایر نمودن موزه های مختلف تاریخی، شهری، طبیعی، مردم شناسی و….نموده اند.

شهرستان سقز با قدمتی ۷ هزار ساله (طبق آخرین کاوش ها) یکی از شهرهای تاریخی خاورمیانه و حتی جهان محسوب می گردد، که دارای موقعیت استراتژیک جغرافیایی بعنوان پل ارتباطی شمال غرب با جنوب و جمعیتی بالغ بر ۲۴۰ هزار نفر، موقعیت تجاری- توریستی و مرزی می باشد.

در این شهرستان بیشتر از ۳۵۰ اثر باستانی شناسایی شده که تاکنون ۱۶۰ اثر آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و چندین اثر دیگر در مراحل ثبت قرار دارد.

از شاخص ترین این آثار می توان به غار پیرمکاییل با هفت هزار سال قدمت در روستای میرسعید، تپه کانی نیاز با ۶ هزار سال قدمت، تپه زیویه به عنوان نگین تاریخ و تمدن خاورمیانه (اشیای نفیس آن زینت بخش موزه های ایران و امریکا، فرانسه و سایر کشورهای جهان است)، قلعه صاحب با پنج هزار سال قدمت، قپلانتو، گورستان ماناها در علی آباد، مسجدهای دومناره، شیخ مظهر، ترجان، تمبربگ و سرا، عمارت کمانگر، حمام های حاج صالح، شیخ و قلندر، عمارت فیض‌الله بیگی، ام القرآن شیخ حسن الکوردی مولان آباد، کاروانسرای تاجوانچی، قلعه کوشکله و…اشاره کرد.

یکی از مشکلات اساسی شهرستان سقز، که ناشی از تبعیض و کم توجهی های دستگاه های مرتبط است، عدم احساس مسئولیت در مقابل تاریخ و تمدن منطقه و نبود موزه تاریخی و مردم شناسی یا موزه ترکیبی شهری می باشد، که سال هاست بعنوان یکی از نیازهای جدی و مطالبه اقشار مختلف مردم خصوصاً فعالان فرهنگی، مورخان، دلسوزان و کنشگران اجتماعی مطرح شده و رسانه ها نیز حول موضوع مطالب زیادی تولید و منتشر نموده اند، اما علیرغم وعده های ده ها ساله، تاکنون اقدامی برای حل این مساله مشاهده نمی شود.

داستان مظلومیت و محروم نگه داشتن شهرستان کهن سقز در این بخش قصه دراز، رنج آور و تاسف باری است که ناشی از بی توجهی مضاعف مسئولین بی کفایتی است که این فرصت را از ده ها پیش از سقز گرفته و امروز اشیای تاریخی سقز زینت بخش موزه های شهرهای بزرگ و خارج از کشور بوده مردم سقز و مسافران باید حسرت داشتن موزه شهرهای اطراف را بخورند.

امروز سوال بسیاری از کنشگران اجتماعی و فرهنگی از مسئولان این است که چرا سقز موزه ندارد؟ سقز تا کی باید محروم و بی امکانات باقی بماند؟ چرا تاکنون اقدام عملی برای ساخت موزه در سقز صورت نگرفته است؟ آیا سیاست عدم ساخت موزه در سقز تعمدی است؟ و….

وعده های بی اساسی هم که تاکنون داده شده برای سرگرمی رسانه ها و مردم بوده و اگر نه قصد این کار را داشتند مثل مهاباد و بوکان، اقدامی عملی را در طول چند سال انجام می دادند و به اما و اگرها موکول نمی کردند.

باید تاکید نمود میراث فرهنگی و تاریخی بخشی از هویت و شناسنامه یک شهر، جامعه، ملت و تمدن است، لذا تلاش صادقانه و هوشمندانه در جهت احیا، حفاظت، شناساندن و بازنمایی آن امری ضروری است؛ آثار و اشیای موزه ها ضمن اینکه در جذب گردشگران موثر بوده، موجب افتخار، غرور و مباهات ملی است. بنابراین وجود موزه برای نگهداری و حفظ اشیا و آثار تاریخی می تواند کمک زیادی به توسعه فرهنگی و هنری جامعه بنماید. در این میان موزه های تاریخی و مردم شناسی یکی از مستندترین و جذاب ترین مکان‌های توریستی و به مثابه شناسنامه فرهنگی و تاریخی هر جامعه ای محسوب می گردند

امید است مسئولی دلسوز پیدا شود و حداقل در این بخش اقدامی انجام دهد و فعالان مدنی و انجمن ها هم مطالبه گر احداث موزه در سقز برای به سرانجام رساندن آن باشند.

گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله ماست//

آنچه البته به جایی نرسد فریاد است