زنان سقزی از چند روز قبل، مقدمات برخی غذاها مانند طبخ دلمه و آش دوغ که متداول ترین غذای این خطه در سیزده بدر است، را فراهم می کنند.

با پوشیدن لباس های کوردی صبح روز سیزده فروردین از خانه خارج شده، دسته جمعی همراه با اقوام نزدیک به طبیعت خارج از شهر یا روستاهای اطراف می روند.

البته برخی خانواده ها هم در طبیعت اقدام به افروختن آتش جهت طبخ برخی غذاهای کبابی و….می کنند.
در این روز دشت ها و کوه های اطراف سقز و
منطقه سرشیو، غارکرفتو، جاده بانه و گردنه خان، منطقه زیویه، آثارباستانی زیویه، حاشیه سدهای چراغ ویس و سد لگزی، حاشیه رودخانه ها و خانه باغ های اطراف شهر از جمله مکان هایی است که خانواده های سقزی برای سپری کردن روز سیزده بدر انتخاب می کنند.

زنان و مردان جوان سقزی به هه‌لپرکی و پایکوبی و شادی، انجام بازی های محلی مانند هفت سنگ  هلوکین و…  پرداخته، مسن تر ها گرم صحبت می شوند وعده ای از زنان مردان نیز به اطراف رفته و اقدام به کندن گیاهان و داروهای سنتی می کنند؛ زیرا گیاهان محلی آب پز شده از پرطرفدارترین غذاهای مردم سقز و کوردستان در فصل بهار و به ویژه ماه فروردین است.
از جمله رسوم سیزده بدر در میان کوردها این است که مردم قبل از بازگشت به خانه اقدام به جمع کردن سیزده سنگریزه، دعای رفع نحسی و پرتاب سنگریزه ها به پشت سر می کنند؛ چرا که عقیده دارند با پرتاب این سنگریزه ها به پشت سر و همزمان خواندن دعا، موجب رفع نحسی و مشکلات می شود.
از دیگر رسوم نیز، گره زدن همزمان سبزه، دعا کردن و در نهایت آن را به آب سپردن است؛ زیرا این باور وجود دارد که جوانان و افراد مجرد در صورت گره زدن سبزه و دعا کردن، در سال جدید به آرزوی خود می رسند.

با نزدیک شدن غروب آفتاب، مردم دسته دسته طبیعت را ترک، به سمت خانه حرکت و با تعطیلات نوروزی خداحافظی می کنند.
آنچه باید متذکر شد متاسفانه برخی خانواده ها بدون توجه به حفاظت از طبیعت و محیط زیست، زمان برگشت به منزل با جاگذاشتن زباله و تفاله میوه، باعث آلودگی و ایجاد تصویری ناخوشایند در طبیعت می شوند.
امید است این سیزده بدر همه با هم به کمپین ‘نه به ریختن زباله’ بپیوندیم و در راستای حفاظت از محیط زیست و طبیعت گام برداریم.
لذا توصیه های زیرا جدی بگیرم:
۱ –  طبیعت را به گونه ای ترک کنید که انگار اصلا به آن پا نگذاشته اید.
۲- زباله های پلاستیکی و… را در طبیعت رها نکنیم و با خود به شهر برگردانیم ، کیسه برای زباله ها به همراه داشته باشید
۳-  ظرف ها را پای درختان نشوییم، مواد شوینده باعث خشک شدن درختان و نابودی حیوانات می شود.
۴- طناب به درختان برای تاب بازی وصل نکنید ، این کار باعث شکسته شدن شاخه ها می شود و صدمات غیر قابل جبران به آنها وارد می کند.
۵- اگر در هر صورت خواستید آتش روشن کنید سنگ های گوناگون به شکل دایره ایجاد و وسط آن آتش روشن کنید، از شاخه های خشک که در طبیعت رها شده اند یا بوته های خشک شده استفاده کنید، بعد از اتمام کارتان با آتش حتما روی آن آب و خاک بریزید و از خاموش شدنش اطمینان حاصل کنید، یک سهل انگاری باعث نابودی هزاران هکتار جنگل می شود.
۶-  اگر نهال در خانه دارید و شرایط اقلیمی مخصوص خاک و درختان منطقه را می شناسید و کاشتن درخت را بلد هستید، سیزده بدر درخت بکارید ، بچه ها را در این کار شرکت دهید، بگذارید کارهای خوب را از شما بیاموزند.
۷- اتومبیل خود را داخل رودخانه ها و جنگل ها نبرید، این کار باعث کشته شدن آبزیان و آسیب به محیط زیست می شود، مقصدتان را از قبل مشخص کنید که باعث ترافیک و افزایش آلاینده ها نشوید.
۸- ماهی‌های قرمز را در صورتی که به‌ همراه دارید به محل‌های تعبیه شده جهت جمع آوری تحویل دهید و از انتقال گونه‌های غیربومی به رودخانه‌ها جدا خودداری کنید
۹-استفاده از ظروف یکبار مصرف موجب تولید زباله و آلودگی محیط زیست می شود. درصورت امکان کمتر از آن استفاده شود.
۱۰- به هیچ عنوان به نوزادان حیوانات وحشی که در طبیعت مشاهده میکنید دست نزنید. چه جوجه پرندگان و چه توله های پستانداران به هیچ عنوان نیازی به کمک شما ندارند. مادر آنها در همان نزدیکی به دنبال غذاست
۱۱-گیاهان دارویی و خوراکی را به منظور حفظ رشد و گونه، آن‌ها از ریشه جدا نکنیم و در صورت نیاز، دستچین کنیم.
امیدوارم با احساس مسوولیت بیشتر به حفظ محیط زیست کمکی کرده باشیم.